Balade Çame- Këpucët e mjegullës


Fatime Kulli
Baladë nënës sime

Era e tërbuar e shekujve
U përplas ndër gjokse engjujsh të pafaj
koha u trullos dhe u bë qameti
nëna ime ballërrudhur e shpirtplasur,
këndon:
“Janinës ç’i panë sitëeee, Jaaaninoooo
Ish e prëmte ajo ditëeee, Jaaaaajaninooo
Oh, nënë, ç’është ky zë si në legjendë
Që drithëron dhe eshtrat e të parëve në çdo qelizë
Ah moj bije e nënës, e njoh mirë këtë gjëmë
ish shtrëngatë e stuhi, në atë kohë
yjet ranë nga qielli të përgjakur, një e nga një
Kafka e hënës ra në prehrin e tokës amë
barërat u helmuan, livadhet u gjakosën anë e kënd…
Mos nënë, mos më thuaj gjak, gjak…ohhhhhhhh
Po bijë, sa gjak është derdhur në tokën Arbënore
Toka e përgjakur nga kufomat më rrinë ende në sy...
Shkëmbinjtë shekullore u copëtuan nga dhimbja
ia ndërruan format, ngjyrat, emërtimet...
Eh, s’munda të ngjyej as hijen e gishtit,
të shkruaj emrin mbi një varr,
në oxhakun ku kam qarë për herë të parë...
O Zot, sa shumë dhimbje e lot ka pirë kjo tokë
dielli po më rrezohet para këmbëve të mia
Në qerpikë më ka ngrirë kripa e lotit...
Ku rënkon e thinjur në vetull, Çamëria...
Janinës ç’i panë sitëeeee, Jaaaa janinoooooooo...
Të lutem nënë, mos këndo më, se më lëndon
Po moj bijë, do këndoj, sa të plas, se kështu është historia

Poezi shqip-anglisht


FATIME KULLI
Poezi nga libri
"Trëndafil i djersitur"
1-Jam, s'jam

Jam trokitja, e prekjes së vdekur,
Ajri i qiellit të zbathur.
Jam lule pa pleh
Që çel në erë të kuqe,
Kërcejtë i vadit hija,
Venat e petaleve
I shkund stuhia,
Jam, s'jam
lule pikë-çuditëse
shkurre-pikëpyetje.
2-Në gjurmë të ikjes
Dashuri e flakur,
Lidhur ndër gishta
Të epshit mizor,
Lartësuar në qiell
(epsh-gjoksor),
ku ndalet fryma
në gjuhë të errësirës...
Dashuri e plakur:
Kurrë s't'i vola
të korrat e drithërimave
në gojë të trëndafilit
të djersitur.

Ankthi
i hijes së brendshme
ulërin rëndë
në gjurmë të ikjes...
3-Jam grua tekanjoze

Humba në valët
e bebëzave të kaltra...
tingujt më llastojnë,
tërbojnë...
Etja mbytet
kështjellën e lëngëzuar...
Puthje të krisura
hapin kufijtë
aromë epshorë...
...tretem midis afshit të ndezur.
Jam grua tekanjoze;
më pëlqen gjunjëzimi
mishtor varur ...
kokulur.
4-Dhimbje e ëmbël

Gjurmët e natës
Ledhatojnë dhimbjen time
të ëmbël.
Duart e buzëve
lajnë kurrizin e natës mike
që rrëshqet si fëmijë
i pambrojtur
në kraharorin
që gëlon...

Falem
para buzëve të egra
dritë-hije të natës.
Dhimbja e ëmbël
më përpin...
5-Nën hijen e zjarrit

E lidha muzgun
nën hijen e zjarrit
që dridhej te kokrra
e manaferrës...

Shpatullat e zjarrit
zhveshën siluetën
e puthjes dritë-verdhë.
Manaferra mbyturazi
më kafshon
egërsisht gjuhë-kuqe.

Pres të shkrumbohem
në gishtërinj purpuror
të flakës së fikur...

6-Ethëzim njerëzor

Epshi
valëtrazuar
më gurgullon i dalldisur
në kopshtin e kroit
lule-bletë.

Zhytet e mbytet
në pus të klithmës
frutore...
Forma shpërbëhet...
shtëpiza mishtore
përmbytet në prurje
të bardha...
Penisi çarmatos burrërinë
në shfryrjen e ethëzimit
njerëzor.
7-Mish + Mish

Çarçafët
nxorën dhëmbëzat
Të kafshojnë
bardhësinë.

Prenë thonjtë,
çorën hekurosjen
filloi lajthitja...

Mish + mish
shtrati lundron
heshturazi në pafajësinë
e avujve të ngrohtë.
8-Si fëmijë i pangopur
Ty s'të pëlqejnë
Fjalët.
Si bebe thith
papushim
majën e gjoksit.
Unë shpupuris
flokët e epshit
si fëmijë i pangopur...
9-Më pështyj

Më puth,
më puth fort!
Kam etje ndezjeje
s'duroj dot...
Më puth...!
Nëse s'mundesh,
më pështyj...!

Fatime Kulli

1-I'm, I Am Not
I'm the knock
of the dead touch,
the naked sky's air.
I'm the flower without fertilizer
Blooming in red wind.
Leafstalks are watered by
the shadow,
petals' veins
are jerked by the storm,
I'm, I am not
flower- exclamation mark
shrub- question mark
2-In Departure's Trace

Forsaken love,
tied in fingers of
cruel lust,
heightened
in the sky
(breasts' lust)

where breath stops
in darkness' tongue…
Aged love;
I never harvested
the trembling fruits
in the mouth of sweat
rose

The anxiety
of the internal shadow
roars heavily
in departure's trace…
3-I'm a Spoiled Woman

I'm lost
in the waves of bluish
irises…
Fingers' sounds
spoil and
drive me crazy…

Thirst
drowns
in the liquid castle…
Cracked kisses
open borders
lustful flavor…
… I dissolve
amidst burning fervor
I am a spoiled woman:
I like fleshy kneeling
falling
… down headed

4-Sweet Pain

Night's traces
Caress my sweet
pain.

Lips' hands
wash the back
of the friendly night
slipping as undefended
kid
in the gulfing chest...

I pray
before the wild lips
light-shadows
of the night
The sweet pain
swallows me…

5-Human Fever

Wave-rough
lust
gurgles madly
in the garden of the daisy
stream
Plunges and drowns
into the well
of the fruity cry…
Form disintegrates…
fleshy lodge
is flooded
by white inflows…

Penis disarms
braveness
in the deflation of human
fever

6-Spit on Me

Kiss me,
Kiss me strongly!
I'm thirsty- burning
I cannot help it…
Kiss me…!
If you can't
Spit on me…!
7-We Drown…
Lips
on lips
In a glass…
We get drowned
With a sip.

8-I'm Afraid
I'm afraid
Sunset's power
Will throw me
Into the darkness' claws
As an unborn creature
I'm afraid
The poison of sweet lips
Will stab the light corners
Of the darkness,
As the death dreams
Before the killing kiss
Is born.
I'm afraid,
Virgin eyes
Of the noblest man
In the world,
They'll mourn
The infertile land
With the pain of
Empty space…
I'm afraid,
Vanity's body
Cuts my voice,
As being dry wood
(in fruit land)
Without hearing my song,
Never having sung.
- I'm the meadow, tomorrow's
anxiety
Fire flower flavor
Where sow and harvest
Hidden fruits
Of the crazy love
Blooming in my sadness.
(Perktheu, Genc Mlloja)
(korrektoi, Gjek Marinaj)

24 poezi lirike

FATIME KULLI

KAMBANA E QELQTË

_________________


1- ... si qiriri

Më mungon zëri
I muzës virgjëresh
Që shkrihet nëpër ëndërr
Si qiriri.

2- Lule nën gur

Lulet e erës nën gurët e shpirtit
Si valë të butëza më përkëdhelin damarët
Përmbytem në detin e ëndërrt
Rizgjim i diellit të vonuar
Shkëlqim i heshtjes së vdekur.
Ëndrra çel hormone të reja...

3-Tingull zjarr-pritës...

Lëshoje tingullin
E ëndrrës shpëtimtare,
Në kryqëzim sirenash
Të çlirosh ankthin
E zërit zjarr-pritës.

4-...adoleshente

Dëgjoj zërin tim
përmbi rërën e ëndrrës,
buzë frymëzimit
ndjej njelmësinë
e ringjalljes sime
adoleshente...

5-Eja!

O dem xanxar
A ke zëvendësuar
Ministrin e Kulturës në sallë?
Lëri miset në sfilatë!...
Eja, po të pret
Një poete e çmendur...

6-Testamenti i pritjes...

Re të zeza në hapësirë
puthin valët e trishtuara
të detit.
Ëndrra, buzë-bregut, këputur
Nënshkruan testamentin
e pritjes...

7- Dëshirës që lëngon...

O qenie e fshehur
Brenda dëshirës që lëngon...
Më jep pak jetë tingullore
Nga shpirti yt i butë,
i butë burrëror...

8-Nën gjuhë të pasionit...

Shkëmbi u lëkund
Nën gjuhë të pasionit...
Shtrëngata u fsheh
Nga frikë e saj.

9-Do të laj ëndrrën hyjnore

Më prit natë e bardhë
Po vij në duart e tua
më prangos pa mëshirë!
Ndjehem e shqetësuar
Do të laj ëndrrën hyjnore
Me duart e engjëllit të paprekur.

10- ëndërr çalë....

Rilexoj SMS e tua
Mendim i bardhë
Ndjehem e mbrojtur nën çati
të hënës së vrarë
shkel mbi emrin
e shkruar në rërë...
padrejtësisht, ujët e detit fshinë
gjurmët, ëndërr çalë....

11-Muzgu dëshmitar...

Më the:
Mos ma shkruaj në rërë
Emrin tim, se ma merr deti...
Por unë
pyes muzgun dëshmitar,
emrin tënd
do ta balsamos
në rërën e shpirtit tim

12- ...pres sytë e shuar

Kam uri
për flladin burrëror
brenda frymës së lterit...
Pres perëndimin
e syve të shuar....

13- Veç unë...

Do të doja të të lëndoja
Që të trishtohem shumë
Të të kërkoj në qiell të pambarim
Të vdekur të më puthje
Brenda teje të jetoja veç unë...

14-- Në varr të ëndrrës...

Shpirti im ka pësuar
vdekje klinike.
Zëri gjëmimtar
i zemrës mëkatare
në varr të ëndrrës
ka heshtur, i gjallë.

15- Do rrëzuar shkëmbi...

U mbyta me të puthura
platonike,
lëkurë tharë
u bëra shkëmb
pa ajër, pa dritë,
pa frymë, pa jetë.
Do rrëzuar shkëmbi...

16- Këpucët e diellit

Hëna e shqeu
lëkurën e yjeve.
Unë i grisa
këpucët e diellit.

17- Ndër gishtërinjtë e gjilpërës

Engjëll shkatërrimtar
i shpirtit tim.
Dua të tretem nën rigat
e shiut dhe të ndjej drithërimat
e frymëmarrjes tënde,
Si lule e pafishkur nën gur...

Dua të jem gjilpërë
në dritëzën e fundit të pusit
të të shoh kur dridhesh
ndër gishtërinjtë e gjilpërës,
për të shpikur ëndrrën.

18- Kambana e qelqtë

Flladi yt ndonjëherë si errësira
Brenda të fuqishmes stuhi
Të pashterur nga gjoksi yt
Në krahëzën e muzgut
Që valëviten nën shkëmbinjtë e valëve,
Të skeleteve të puthjeve mizore
Si drurët e ngrëna nga mizat e dheut,
Unë puth flladin e egër
Në dorën e kambanës së qelqtë

19- Nën ujërat e zjarrit

Ëndrra është luftë zjarresh...
Unë freskohem
nën ujërat e zjarrit.

20- ...puthjet shpëtojnë njeriun...

Dëgjova heshtjen time të nanuriste mbi flokët e hijes
Gjarpërinjtë më qeshnin gazin, e mbytur tej mallit
Mora lapsin t'i bëj magji me vargje,
kur hëna hapi barkun më dhuroj një ylber
puthe - më tha, të zhduken hijen, puthe të shpëtosh
vetëm puthjet shpëtojnë njeriun...

21-Nën lëkurë të ajrit...

Në gjinjtë e muzgut përpëlitem
Flokët e hënës më varen mbi sup,
mrekullisht derdhen sytë e errësirës,
si ujërat e bardha në barkun e nënës.

Në prehër të muzgut zgjohem
Me trëndafilin e egër në buzë
Pabesisht më shpojnë kërcejtë
e gazplotit,
nën lëkurë të ajrit digjem si shpuzë.

Në këmbë të muzgut gjunjëzohem
Gjuhën e ajrit dalldisur puth
Vrapoj të kap dritë-errësirën
Zëri m'dridhet si fletë trëndafili.

22-Degë psherëtime

Krejt pranë, në puthjen e zbrazur
Gërvishta eshtrat e portretit tënd
Pse erdhe o skelet hije,
përse më prek?
A s'më sheh,
jam lule-hithër
në këtë tokë që djeg...

Në më do sadopak, respektomë!
Mbillmë një lule-dhimbje
Në bark të një tingulli
të më çel, degë psherëtime.

23- Në bark të ëndrrës

Ëndrrat që përkunda
në djep të kohës
janë varur si smerald
në pus të dhimbjes...

Lëkura e ëndrrës,
përpëlitet në gojë të bojës...
Në bark të ëndrrës,
klith shpirti i poetit.

24- ... me qumështin e syrit

Mos e lër ëndrrën të të ikë
Pa i zhveshur lëkurën e fundit.
Nëse, në qelizat e brendshme
Zbulon pikëza fosforeshente
Lyeje bukëzën me qumështin e syrit.

Mos e lër ëndrrën të zhubroset
Nën lëkurën e shpirtit tënd.
Nëse qelizat lundrojnë ujshëm
Ngjyeje shpirtin me qumështin e dhimbjes.

______________________

MENDIMI KRITIK


KULLI OSE SHUMËDIMENSIONI I POEZISËOpen in a new window



(mbi vëllimin poetik në botim "Këpucët e Mjegullës" të Fatime Kullit)

Nga Fatmir Terziu


Poezia ka fuqi. Ajo mund të na qetësojë ne, të na lërë në meditimin tonë, madje të na bëjë shpirtin të pasur. Ajo mund të luajë rolin e një kënge, që të na dhurojë të dyja kundërshtitë e jetës: gëzimin dhe hidhërimin. E njëjtë, gati në të gjitha kulturat, ashtu si dje edhe sot, poezia është gjuha e mendjes dhe e zemrave. Po, poezia është vërtetë një dhuratë nga Zoti. Që nga koha që bota e poetit, u pikëtakua në rrugëtimn e poezisë, historia dhe memorja kanë shënuar domethënien. Një domethënie që vjen në mendjet tona në fakt që nga koha kur ne jemi lindur, kur ninullat poetike na kanë zhbiruar ndjesinë tonë foshnjore, nën tinguj muzikal që vijnë nga buzë dashamirëse, që lexojnë ëndërrën e pikturuar kahera. Ëndërrën që poezia e rigjen tek rrugëtimi i saj. Në këtë rrugëtim ku pikturohet dhe trupëzohet një pjesë e kulturës dhe historisë së Atdheut. Në këtë indigjencë letrare është edhe poezia e Fatime Kullit, si ajo që ka gjetur lexuesin po aq edhe poezia e saj që pret dritën e botimit së shpejti. Prof. Dr. Jup KASTRATI (Mësues i Popullit, Mjeshtër i Madh i punës, Intelektual Ndërkombëtar) e cilëson poezinë e Kullit “një kryevepër në llojin e vet, në lirikën shqiptare”. Gazeta “Ballkan” thotë “Është cilësuar si poete liriko-erotike, por është marrë edhe me letërsi serioze dhe studime hulumtuese. Fatime Kulla është një poeteshë, e cila poezinë dhe krijimtarinë i konsideron gjithçka. Më tepër se jetë”. Kjo e fundit duket edhe në poezitë e fundit të saj. Midis arsyeve të tjera, që përcaktojnë këtë konsideratë është edhe shkaku që kjo poezi identifikohet si një derivat inspirues i një kontigjence njërëzore, që për hir të ekzistencës së virtualitetit qëmton mbi fatin të prek të nevojshmen, e të pasqyrojë të arsyeshmen si një mënyrë dhe pjesë realiteti, të cilin e lexojmë në kundërshtinë e argumentuar të saj:

“Më lerë të vdes, o lule gur,
ku s'më shqitet as aroma...
Unë lëngoj, vdes e ringjallem
Nën hijen e këmbëve Burrë...”

Gjetja e këtij derivati, ku kundërshtia si aspekt i metafizikës kërkon hapësirë dhe vend, gjen figuracionin e pasur të kursejë fjalët e të japë një poezi me fuqi sqarimi, nën një varg ku metafora dhe fjala ngjizen. Një ngjizje që fiton më shumë kuptim teksa vetë poezia në këtë pikë kombinon kuptimin, emocionin, gjuhën dhe imazhin. Ajo mban në këtë pikë madje ritmin e fuqishëm të tingullit me një ndërthurje të ideve anësore. Një poezi e tillë apelon përnjëherësh në shqisat tona për të shpërndarë ndjenjën dhe mendësinë e saj. Ajo shërben si një e tërë, edhe kur kontradiktorja e jetës “vdes e ringjallem”, duket si një e ndarë dhe e shprehur e veçuar. Së pari ne e ndjejmë atë si të thjeshtë dhe më pas kompleksiteti i saj na bën të thellohemi se si ajo punësohet si e tërë në shpërndarjen e ndjenjave dhe mendësive që mbart për tek lexuesi. Duke filluar me këtë poezi, që ngjan si një ankoruese në qindra poezitë e tjera të vëllimit poetik të Kullit, ne në fakt vetëm sa kemi filluar të bëjmë analizën e hipotezave që lidhen e përcillen në këtë kolazh poetik të ndjeshëm. Një kolazh që koncentrohet tek referencat jetike, shënimet ditësore, ndihma historike, filozofia e fjalës, aspekti ambient-rrethues, biografia njërëzore në tërë kompleksin e kundërshtisë, hapësira në tërë dimensionin e saj dhe mjaft informacione që sillen si pjesë e informacioneve anësore.


NGA MESAZHI TEK REFERENCAT JETIKE


Një poezi lirike është një pasqyrë emocionale e një ndodhie ose e nje rrethane, edhe pse ajo në fakt shtjellon dhe përshkruan momente pasioni. Në poezi të tilla si “Si frymë e diellit në perëndim”; “Kërkoj lotin e ëmbël”; “Kur një grua”; “Ndjej dhimbjen e luleve”; “… imazhi yt”; “Fjala e fundit”; “Dashuruar si në përralla”, kjo duket qartë. Duket qartë se mesazhi hyn në venat e jetës dhe nëpërmjet limfave jetike që simpatizohen nga fjala e zgjedhur percjell referencat e jetës si një kompleks dhe jo siç ndodh rrëndom në vargëzime të fjalës si një kronologji jete. Jetikja ose referenca jetike e përditëse kërkon një varg të qetë të pangarkuar dhe domethënës. Në këtë ndërmjetësim fuqia e poetes i ngjizet poezisë të ndërtojë në sinkron mesazhin. Një mesazh që në fakt tekanjozet në mesazh dhe lartësohet në figuracion. Kjo është e prekshme tek poezia “Dashuruar si në përralla”, ku stimuli nis me një metaforë, “flas me ëndërrën e errësirës” tërhiqet në krahasimin “si shoqeza më e mirë e dorës së diellit” dhe rikthehet shumë shpejt në botën e mesazhit të referencës jetike që shprehet me dëshirën e adhurimit dhe me viziven, të pamshmen, natyralen: “që bredhin muzgjeve të kristalta…”. E parë në këtë analizë, poezia e cituar qëmton ndjesinë dhe përhumbet në referencën e magazinuar të jetës që autorja e prudentizon të vetës së parë. Herë të tjera, Kulli është më shumë reflektive, përcjell mesazhin të ushqyer tek referencat jetike të saj, duke u përpjekur të përcjellë sensin dhe eksperiencën dhe për t’a aplikuar atë si të prekshëm për një fushë akoma më të madhe se eksperienca personale e përditësisë. Ndoshta kjo ngaqë në më të shumtën e rasteve poezia e Kullit vjen me pulsin e thellë të përditësisë, ku ndihet fuqishëm cdo kënd-rrahës i jetës së saj. Fakt është se një poezi e tillë si “Tingull zjarr-pritës”, që vjen mes ‘tingullit’ jetik flet natyrshëm:

“lëshoje
tingullin
e ëndrrës shpëtimtare,
në kryqëzim sirenash
të çlirosh ankthin
e zërrit zjarr-pritës.”

Apo poezia “…adoleshente” që në tërë fuqinë e fjalës së saj është një promemorje jete, një referencë e fuqishme e jetikes:

“dëgjoj zërin tim
përmbi rërën e ëndrrës,
buzë frymëzimit
ndjej njëlmësinë
e ringjalljes sime
adoleshente…”

Duke folur për itinerarin e poezisë që endet nga mesazhi tek referencat jetike, vetë referencat analitike të poezisë pikëtakohen në rrjedhën e konkretes, që fiksohet ne situata imagjinare të mbira nga përditësia e stacionuar në mendjen poetike. Riprodhimi i kësaj memorjeje produktive, natyrshëm kërkon një shtrat njohurish dhe detajesh që lidhen e ndërlidhen jo vetëm me rrugën e poezisë, por edhe me depërtimin e saj tek normativat e saj. Normative poetike që në gjuhën e origjinës së saj është një ‘kondensim formash dhe marrëveshjesh për të tejzgjatur kuptimin e fjalëve që përdoren apo të prodhojë eksperienca emocionale ose sensuale”.

FILOZOFIA E FJALËS, ASONANCAT DHE SHUMËDIMENSIONI


Përdorimi i asonancave, aliteracioneve dhe ritmit në poezi është një metodë që poetët e mëdhenj të të gjitha kohërave i kanë vënë në shërbim të poezisë për të t’i dhënë asaj një fytyrë efektive që prodhon muzikalitet. Përdorimi i natyrshëm i këtyre formave sjell edhe normat e tjera që ndërmjetësohen në varg me simbolizmin, ironinë dhe elementë të tjerë të stilistikës për t’i dhënë poezisë dimensione të shumta kuptimore dhe interpretimi. Kjo në fakt është objekt i poezisë së Kullit. Është i tillë pasi poezia e saj e figuron tërësisht një anë dimensionale të tillë. Poezi si “Eja”; “Testamenti i pritjes”; “Dëshirës që lëngon…”; “Nën gjuhë të pasionit…”; “… laj ëndërrën hyjnore”; “Shpirtbardhë…”; “Muzgu dëshmitar…”; “… pres sytë e shuar”; “Veç unë…”; “Në varr të ëndërrës…”; “Do rrëzuar shkëmbi…”; “Këpucët e diellit”; “Ndër gishtërinjtë e gjilpërës”; Kambana e qelqtë”; “Nën ujërat e zjarrit” apo “…puthjet shpëtojnë njeriun…”, sillen si një model që pasojnë asonanca, aliteracione, ritëm dhe prodhojnë muzikalitet, po aq sa edhe sjedhin një rrethnajë këndesh interpretimi shumëdimensional. Përshembull, në gjuhën e Stuart Hall, poezia “…puthjet shpëtojnë njeriun…” parashihet si një kod më vete, ku poezia në fakt është një kod më vete, pasi vjen si një ‘glancë’ (pikëtakim-komunikim i shpejtë) dhe shumëzohet në mendjen tonë si burimndjedhese dhe inspirues. “Eja” është e ngjashme me të, por shtrihet më tej në elementë që sjedhin më shuë dimensione. Kuptimi i “Testamenti i pritjes” mund të lexohet disa herë dhe të mbartet në stacione të ndryshme e kështu me disa dhjetra poezi të tjera të kësaj poeteje që flet më shumë në çdo detaj e në çdo varg të saj. Në këtë këndvështrim analitik që shprehet poezia e Kullit merr përsipër të diamensionojë rrethndodhinë jetike jashtë analizës për moralin, jashtë përsosmërisë morale. Për poezinë e saj është më e rrëndësishme ndjenja se sa këndi i kësaj përsosmërie. Ilinden Spasse në librin monografik “Im Atë, Sterjo” shprehet “thelbi i çështjes nuk qëndron në përsosmërinë morale, por në proçesin e arritjes së saj”. Këtu merr kuptim poezia e Kullit, këtu poezia është poezi. Në fakt këtu është edhe pikasja e kritikës që vargun e Kullit tek “Trëndafili i djersitur” e quan afrim në “një kohë të joshjeve të jashtëzakonshme” (Pepa, 2006:101). Për Pepën, në poezinë e Kullit ‘i bëhet thirje shpirtit të këndojë edhe kur ai e ndjen se duhet kënduar…” (2006:101). Ajo që duhet thënë më qartë është në fakt përtej kësaj thënieje. Poezia e Kullit është shumëdimensionale në prezencën e saj, jo vetëm në aspektin e muzikalitetit që prodhon, por në kompleksin e saj që e bën të gjej vend në pikat e lartësisë poetike. Është ajo që Elliot e quan domosdoshmëria e poezisë, përcaktohet tek ‘multidimensionaliteti’ i shprehjes. Është në fakt ajo që Valter Benjamin e thotë qartë se poezia është një proces kërkimi. Ky proces kërkimi që në gjuhën e poetit të mirënjohur Robert Frost do të thotë “shkrimi i poezisë është zbulimi” i ndjeshmërisë personale për interesa më të gjëra. Kjo është në fakt poezia që lexohet tek Kulli, kjo është poezia e zbuluar në rrugëtimin e saj.

Refleksion

ANIMALS

Refleksion

Fatime Kulli

Sa shumë burra të egër kam hasur në jetë. Por, a me të vërtetë janë të egër ata, apo jam unë ajo, që s'përshtatem me egërsinë e karakterit të tyre?! Shpesh më rëndon mbi supe një shprehje e mençur: "Gabimet e të tjerëve kërkoi tek vetja..." Më kot lodhem, nuk gjej hapësira për të parkuar “fajin” tim... pasi këta burra janë njerëz, janë të egër, të butë dhe të dhunshëm. Ta provosh në kurrizin tënd fyerjen, poshtërimin, diskriminimin gjinor, apo përkëdheljen e tyre është njëlloj si të zbresësh nga ndonjë planet shkretëtire në një tokë me ferra, apo barëra të thatë. Edhe burrat, janë qenie njerëzore, shpesh i ngjajnë bimësive të tokës, sidomos kur qëndrojnë në pozicionin e zvarranikut, gjatë një intimiteti, pothuaj pa shumë dëshirë. Por, kur instinktet mashkullore vlojnë në ethe të sëmura, ata shndërrohen në intimitet të dhunshëm, duke përfituar (ata) një kënaqësi shtazarake. Fjala dhunë të dhunon më shumë se dhuna fizike. Megjithëse, burrat janë njerëz e në këto çaste, a funksionon zemra e burrit, apo e përbindëshit?! Nuk e di nëse këta burra kanë shpirt?! Ndoshta kanë, kjo është e sigurt, por i ndihmon të jenë të dhunshëm; pushteti i fortë patriarkal. Dhe shpirti i tyre dhunon më shumë psikologjikisht, se sa fizikisht, të mbështetur në muret e pushtetit patriarkal dhe këtë, e bëjnë me kënaqësi të pushtetit të tyre. Një ditë, kur një mik që e quaja me të vërtetë mik të mirë, e respektoja shumë, diskutoja me të problemet e ecurisë së letërsisë, gazetarisë, ndoshta edhe shumë probleme konfidenciale, u ndodha para një dhune psikologjike që arriti deri në fyerje banale. Asnjëherë s'jam ndier më e fyer në jetën time, se atë ditë.... Më kujtohet kur ai, në gjendje të dehur dhe të një deliri të pushtetit mashkullor, (të një xhelozie delirante), tregonte për dashnoret e tij që në rininë e hershme dhe madje me krenari, tregonte dhe stilet ushtarake të intimitetit seksual. Mendova me vete, se ky njeri s'është në rregull dhe fillova të mbajë distancë, duke mos i dhanë me konfidencë, qoftë edhe në raporte të punës që isha e detyruar t'i flisja. Por vura re se filloi xhelozia profesionale, edhe pse ishte shumë më i madh se unë në moshë, shprehte egon se mund të më sfidonte me pushtetin mashkullor, pasi kishte fituar besimin e eprorin tim dhe ishte i siguritë, se dy burra mund të ishin me fuqi absolute, përballë një gruaje. Ndjehesha keq... U mundova të mbaj një qëndrim "burrëror", por, pa dashje rashë në grackën e dhunës psikologjike të pushtetit të tyre. Dhuna thashë, përballohet me dhunë.... Dhe ditët në punë për mua, ngjyroseshin me zymtësi e dekurajim profesional. Ndodhesha nën trysninë e dhunës psikologjike të një burri të dhunshëm, që në pamje të parë të dukej një njeri babaxhan. Një njeri që të bënte ta dashuroje për mirësjelljen e tij, kur të gjithë miqve, pa dallim moshe, iu shprehej: "Si ju ka gjyshi ju, shpirti i gjyshit?" Sa gojë ëmbël, për të qenë aq arrogant, aq i pafytyrë, aq i dhunshëm në fjalorin e tij, kur mendonte se i prekeshin interesat e tij. Po për çfarë interesash e kishe fjalën? Ai ishte 71 vjeç dhe kërkonte të ishte i pari, kur nuk ishte nevoja të ishte as ai i parë dhe as e parë unë, veçse, të ishim më seriozë e korrekt në punë, në marrëdhënie me eprorin tonë që më besoi të jem e kujdesshme në punë. Ah, eprori im, një burrë që nuk e di nëse mund ta quaj të tillë, se nuk i ngjan fare të gjithë burrave që kam njohur unë personalisht në punë, kudo që kam punuar, apo kam hasur me tipa e karaktere të ndryshëm burrash, apo dhe i atyre burrave që kanë pozicione të barabarta në këtë lloj pune që punoj unë, nuk kam parë burrë më të butë, tolerant dhe të edukuar si personi në fjalë që është shefi im.
Që të jesh një botues, unë kam pak rezerva për këtë kategori njerëzish, pasi ata kanë forma të sofistikuara dhune në punë, në lidhje me gratë. Gratë dhe vajzat që punojnë me ta, janë gjithnjë nën presion psikologjik të shfrytëzimit seksual prej tyre, por ky burrë më duket i veçantë, në krahasim me këta burra perversë, që shfrytëzojnë çdo gjë që i kanë në dorë. Ndaj ndryshon eprori im burrë, nga burrat e tjerë, pasi di të respektojë një marrëdhënie pune që është respekt, detyrim reciprok për qëllimin e misionin që kemi në profesionin e gazetarit. Por, po i kthehem edhe një herë kolegut tim të moshuar që më lëndoi aq shumë me karakterin e tij, dhe që vuajnë nga virusi; zili-xhelozi, dhe këtë emocion e shfaqin me dhunë verbale, ku shpesh herë marrim një përgjigje të prerë me shkopinj nën rrota: "Të ndëshkoj, sepse aty ku je ti, duhet të jem unë se jam burrë". Dhe ky burrë (kolegu im nëse mund ta quaj), mund të them e bindur, se ka hyrë në stanin e atyre burrave që modifikojnë karakterin burrë, në kurriz të karakterit femëror dhe në bazë të zilisë-xhelozisë për profesionin dhe shfaqin dhunë të dukshme, psikologjike-morale dhe nëse do t'i krijosh pak hapësirë, nuk kanë frikë të përdorin edhe dhunë fizike dhe atë e bëjnë me kënaqësi, për të kënaqur sedrën e tyre prej burri. Për këto lloj karakteresh burrash, mund të përdorë një shprehje popullore: "Po t'i japësh dorën, të marrin krahun" . Dhe për këtë pikë, dua ta "shfajësojë" kolegun burrë, se ndoshta për përjetimin e dhimbjes , shfaqjet e dhunës së fyerjeve, një "faj" të rëndësishëm e kam unë, pasi i kam dhënë shumë konfidenca shoqërore, ndoshta të paqëllimshme, që për të u bënë shpesh qëllim në vetvete. Por tani e kuptoj, se këto lloj marrëdhëniesh, janë të rrezikshme, marrin ngjyrime të errëta karakteriale për njeriun, kolegun burrë-grua. Një element tjetër tek shfaqja e dhunës psikologjike-morale e kolegut tim, është ndërtimi i figurës së egoizmit të shfrenuar, për mbijetesë në profesion.
Por, tashmë gëzoj një autonomi të lirisë individuale dhe profesionale, ndjej neveri për veten time që jap më shumë respekt, më shumë konfidencë, njerëzi, burrave që përfitojnë nga natyra e sinqeriteti i femrës dhe të poshtërojnë me format e tyre "burrërore", duke tentuar të të denigrojnë moralisht, dhe, "fitorja më e madhe individualiste" e tyre, është kënaqësia e shprehjes vulgare: "Ti je një k....", "Ti je egoiste, sa të vij shefi, s'do të punosh më këtu", etj., etj. Bravo, kolegu im! Zilia-xhelozi, të ka errësuar arsyen, logjikën, edukatën, mirësjelljen, të ka helmuar kafetë që kemi pirë bashkë, ka varrosur një herë e mirë, fjalët e mençura, të ëmbla, konsideratat për letërsinë. Dhe, këtë lloj sjellje arrogante, rrugaçërie, në format "moderne" të lirisë të së shprehurit, në një shoqëri të lirë (siç pretendojmë ne se kemi futur njërën këmbë), ka lënë të ngujuar brenda karakterit të tij, atë, të fshehtën e errët të karakterit formues njerëzor, duke zbuluar hapur, (në një ditë të "sigurt") portretin e shëmtuar të një burri të pjekur që i ka rrënjët e veta, shumë më herët në rininë e tij, dhe që unë mund ta quaj; Pacient i sofistikuar i Niçes, i cili vuan nga një sëmundje e pashërueshme; Zili-Xhelozi. Këtë mekanizëm (të vjetër) që zgjodhi kolegu im L. Deda në formën e të shprehurit, është dhunë psikologjike e morale, ku unë, s'mund t'ia mohoj karakterin e tij, dhe, as mund ta edukojë, por e them me vuajtje, se e humba një koleg që mbivlerësonte vetveten, duke nënvlerësuar të tjerët, me format e dhunës psikologjike e morale. Kështu si ky rast, ka me dhjetëra raste ku burrat, të "mbrojtur" nga statusi burrë, , me dhunën e shfaqur prej tyre, kapitullojnë nga ekzistenca e të qenurit burrë-njeri, i edukuar me vlera të larta, si njeri në radhë të parë, e pastaj si gazetar, apo intelektual i kompletuar. Ndoshta, tani ngushëllohem me një shprehje të Zh. Zh. Ruso, i cili thotë: "Fyerjet janë argumenti i atyre që nuk kanë të drejtë".

mars 2008