Balade Çame- Këpucët e mjegullës


Fatime Kulli
Baladë nënës sime

Era e tërbuar e shekujve
U përplas ndër gjokse engjujsh të pafaj
koha u trullos dhe u bë qameti
nëna ime ballërrudhur e shpirtplasur,
këndon:
“Janinës ç’i panë sitëeee, Jaaaninoooo
Ish e prëmte ajo ditëeee, Jaaaaajaninooo
Oh, nënë, ç’është ky zë si në legjendë
Që drithëron dhe eshtrat e të parëve në çdo qelizë
Ah moj bije e nënës, e njoh mirë këtë gjëmë
ish shtrëngatë e stuhi, në atë kohë
yjet ranë nga qielli të përgjakur, një e nga një
Kafka e hënës ra në prehrin e tokës amë
barërat u helmuan, livadhet u gjakosën anë e kënd…
Mos nënë, mos më thuaj gjak, gjak…ohhhhhhhh
Po bijë, sa gjak është derdhur në tokën Arbënore
Toka e përgjakur nga kufomat më rrinë ende në sy...
Shkëmbinjtë shekullore u copëtuan nga dhimbja
ia ndërruan format, ngjyrat, emërtimet...
Eh, s’munda të ngjyej as hijen e gishtit,
të shkruaj emrin mbi një varr,
në oxhakun ku kam qarë për herë të parë...
O Zot, sa shumë dhimbje e lot ka pirë kjo tokë
dielli po më rrezohet para këmbëve të mia
Në qerpikë më ka ngrirë kripa e lotit...
Ku rënkon e thinjur në vetull, Çamëria...
Janinës ç’i panë sitëeeee, Jaaaa janinoooooooo...
Të lutem nënë, mos këndo më, se më lëndon
Po moj bijë, do këndoj, sa të plas, se kështu është historia

Poezi shqip-anglisht


FATIME KULLI
Poezi nga libri
"Trëndafil i djersitur"
1-Jam, s'jam

Jam trokitja, e prekjes së vdekur,
Ajri i qiellit të zbathur.
Jam lule pa pleh
Që çel në erë të kuqe,
Kërcejtë i vadit hija,
Venat e petaleve
I shkund stuhia,
Jam, s'jam
lule pikë-çuditëse
shkurre-pikëpyetje.
2-Në gjurmë të ikjes
Dashuri e flakur,
Lidhur ndër gishta
Të epshit mizor,
Lartësuar në qiell
(epsh-gjoksor),
ku ndalet fryma
në gjuhë të errësirës...
Dashuri e plakur:
Kurrë s't'i vola
të korrat e drithërimave
në gojë të trëndafilit
të djersitur.

Ankthi
i hijes së brendshme
ulërin rëndë
në gjurmë të ikjes...
3-Jam grua tekanjoze

Humba në valët
e bebëzave të kaltra...
tingujt më llastojnë,
tërbojnë...
Etja mbytet
kështjellën e lëngëzuar...
Puthje të krisura
hapin kufijtë
aromë epshorë...
...tretem midis afshit të ndezur.
Jam grua tekanjoze;
më pëlqen gjunjëzimi
mishtor varur ...
kokulur.
4-Dhimbje e ëmbël

Gjurmët e natës
Ledhatojnë dhimbjen time
të ëmbël.
Duart e buzëve
lajnë kurrizin e natës mike
që rrëshqet si fëmijë
i pambrojtur
në kraharorin
që gëlon...

Falem
para buzëve të egra
dritë-hije të natës.
Dhimbja e ëmbël
më përpin...
5-Nën hijen e zjarrit

E lidha muzgun
nën hijen e zjarrit
që dridhej te kokrra
e manaferrës...

Shpatullat e zjarrit
zhveshën siluetën
e puthjes dritë-verdhë.
Manaferra mbyturazi
më kafshon
egërsisht gjuhë-kuqe.

Pres të shkrumbohem
në gishtërinj purpuror
të flakës së fikur...

6-Ethëzim njerëzor

Epshi
valëtrazuar
më gurgullon i dalldisur
në kopshtin e kroit
lule-bletë.

Zhytet e mbytet
në pus të klithmës
frutore...
Forma shpërbëhet...
shtëpiza mishtore
përmbytet në prurje
të bardha...
Penisi çarmatos burrërinë
në shfryrjen e ethëzimit
njerëzor.
7-Mish + Mish

Çarçafët
nxorën dhëmbëzat
Të kafshojnë
bardhësinë.

Prenë thonjtë,
çorën hekurosjen
filloi lajthitja...

Mish + mish
shtrati lundron
heshturazi në pafajësinë
e avujve të ngrohtë.
8-Si fëmijë i pangopur
Ty s'të pëlqejnë
Fjalët.
Si bebe thith
papushim
majën e gjoksit.
Unë shpupuris
flokët e epshit
si fëmijë i pangopur...
9-Më pështyj

Më puth,
më puth fort!
Kam etje ndezjeje
s'duroj dot...
Më puth...!
Nëse s'mundesh,
më pështyj...!

Fatime Kulli

1-I'm, I Am Not
I'm the knock
of the dead touch,
the naked sky's air.
I'm the flower without fertilizer
Blooming in red wind.
Leafstalks are watered by
the shadow,
petals' veins
are jerked by the storm,
I'm, I am not
flower- exclamation mark
shrub- question mark
2-In Departure's Trace

Forsaken love,
tied in fingers of
cruel lust,
heightened
in the sky
(breasts' lust)

where breath stops
in darkness' tongue…
Aged love;
I never harvested
the trembling fruits
in the mouth of sweat
rose

The anxiety
of the internal shadow
roars heavily
in departure's trace…
3-I'm a Spoiled Woman

I'm lost
in the waves of bluish
irises…
Fingers' sounds
spoil and
drive me crazy…

Thirst
drowns
in the liquid castle…
Cracked kisses
open borders
lustful flavor…
… I dissolve
amidst burning fervor
I am a spoiled woman:
I like fleshy kneeling
falling
… down headed

4-Sweet Pain

Night's traces
Caress my sweet
pain.

Lips' hands
wash the back
of the friendly night
slipping as undefended
kid
in the gulfing chest...

I pray
before the wild lips
light-shadows
of the night
The sweet pain
swallows me…

5-Human Fever

Wave-rough
lust
gurgles madly
in the garden of the daisy
stream
Plunges and drowns
into the well
of the fruity cry…
Form disintegrates…
fleshy lodge
is flooded
by white inflows…

Penis disarms
braveness
in the deflation of human
fever

6-Spit on Me

Kiss me,
Kiss me strongly!
I'm thirsty- burning
I cannot help it…
Kiss me…!
If you can't
Spit on me…!
7-We Drown…
Lips
on lips
In a glass…
We get drowned
With a sip.

8-I'm Afraid
I'm afraid
Sunset's power
Will throw me
Into the darkness' claws
As an unborn creature
I'm afraid
The poison of sweet lips
Will stab the light corners
Of the darkness,
As the death dreams
Before the killing kiss
Is born.
I'm afraid,
Virgin eyes
Of the noblest man
In the world,
They'll mourn
The infertile land
With the pain of
Empty space…
I'm afraid,
Vanity's body
Cuts my voice,
As being dry wood
(in fruit land)
Without hearing my song,
Never having sung.
- I'm the meadow, tomorrow's
anxiety
Fire flower flavor
Where sow and harvest
Hidden fruits
Of the crazy love
Blooming in my sadness.
(Perktheu, Genc Mlloja)
(korrektoi, Gjek Marinaj)

24 poezi lirike

FATIME KULLI

KAMBANA E QELQTË

_________________


1- ... si qiriri

Më mungon zëri
I muzës virgjëresh
Që shkrihet nëpër ëndërr
Si qiriri.

2- Lule nën gur

Lulet e erës nën gurët e shpirtit
Si valë të butëza më përkëdhelin damarët
Përmbytem në detin e ëndërrt
Rizgjim i diellit të vonuar
Shkëlqim i heshtjes së vdekur.
Ëndrra çel hormone të reja...

3-Tingull zjarr-pritës...

Lëshoje tingullin
E ëndrrës shpëtimtare,
Në kryqëzim sirenash
Të çlirosh ankthin
E zërit zjarr-pritës.

4-...adoleshente

Dëgjoj zërin tim
përmbi rërën e ëndrrës,
buzë frymëzimit
ndjej njelmësinë
e ringjalljes sime
adoleshente...

5-Eja!

O dem xanxar
A ke zëvendësuar
Ministrin e Kulturës në sallë?
Lëri miset në sfilatë!...
Eja, po të pret
Një poete e çmendur...

6-Testamenti i pritjes...

Re të zeza në hapësirë
puthin valët e trishtuara
të detit.
Ëndrra, buzë-bregut, këputur
Nënshkruan testamentin
e pritjes...

7- Dëshirës që lëngon...

O qenie e fshehur
Brenda dëshirës që lëngon...
Më jep pak jetë tingullore
Nga shpirti yt i butë,
i butë burrëror...

8-Nën gjuhë të pasionit...

Shkëmbi u lëkund
Nën gjuhë të pasionit...
Shtrëngata u fsheh
Nga frikë e saj.

9-Do të laj ëndrrën hyjnore

Më prit natë e bardhë
Po vij në duart e tua
më prangos pa mëshirë!
Ndjehem e shqetësuar
Do të laj ëndrrën hyjnore
Me duart e engjëllit të paprekur.

10- ëndërr çalë....

Rilexoj SMS e tua
Mendim i bardhë
Ndjehem e mbrojtur nën çati
të hënës së vrarë
shkel mbi emrin
e shkruar në rërë...
padrejtësisht, ujët e detit fshinë
gjurmët, ëndërr çalë....

11-Muzgu dëshmitar...

Më the:
Mos ma shkruaj në rërë
Emrin tim, se ma merr deti...
Por unë
pyes muzgun dëshmitar,
emrin tënd
do ta balsamos
në rërën e shpirtit tim

12- ...pres sytë e shuar

Kam uri
për flladin burrëror
brenda frymës së lterit...
Pres perëndimin
e syve të shuar....

13- Veç unë...

Do të doja të të lëndoja
Që të trishtohem shumë
Të të kërkoj në qiell të pambarim
Të vdekur të më puthje
Brenda teje të jetoja veç unë...

14-- Në varr të ëndrrës...

Shpirti im ka pësuar
vdekje klinike.
Zëri gjëmimtar
i zemrës mëkatare
në varr të ëndrrës
ka heshtur, i gjallë.

15- Do rrëzuar shkëmbi...

U mbyta me të puthura
platonike,
lëkurë tharë
u bëra shkëmb
pa ajër, pa dritë,
pa frymë, pa jetë.
Do rrëzuar shkëmbi...

16- Këpucët e diellit

Hëna e shqeu
lëkurën e yjeve.
Unë i grisa
këpucët e diellit.

17- Ndër gishtërinjtë e gjilpërës

Engjëll shkatërrimtar
i shpirtit tim.
Dua të tretem nën rigat
e shiut dhe të ndjej drithërimat
e frymëmarrjes tënde,
Si lule e pafishkur nën gur...

Dua të jem gjilpërë
në dritëzën e fundit të pusit
të të shoh kur dridhesh
ndër gishtërinjtë e gjilpërës,
për të shpikur ëndrrën.

18- Kambana e qelqtë

Flladi yt ndonjëherë si errësira
Brenda të fuqishmes stuhi
Të pashterur nga gjoksi yt
Në krahëzën e muzgut
Që valëviten nën shkëmbinjtë e valëve,
Të skeleteve të puthjeve mizore
Si drurët e ngrëna nga mizat e dheut,
Unë puth flladin e egër
Në dorën e kambanës së qelqtë

19- Nën ujërat e zjarrit

Ëndrra është luftë zjarresh...
Unë freskohem
nën ujërat e zjarrit.

20- ...puthjet shpëtojnë njeriun...

Dëgjova heshtjen time të nanuriste mbi flokët e hijes
Gjarpërinjtë më qeshnin gazin, e mbytur tej mallit
Mora lapsin t'i bëj magji me vargje,
kur hëna hapi barkun më dhuroj një ylber
puthe - më tha, të zhduken hijen, puthe të shpëtosh
vetëm puthjet shpëtojnë njeriun...

21-Nën lëkurë të ajrit...

Në gjinjtë e muzgut përpëlitem
Flokët e hënës më varen mbi sup,
mrekullisht derdhen sytë e errësirës,
si ujërat e bardha në barkun e nënës.

Në prehër të muzgut zgjohem
Me trëndafilin e egër në buzë
Pabesisht më shpojnë kërcejtë
e gazplotit,
nën lëkurë të ajrit digjem si shpuzë.

Në këmbë të muzgut gjunjëzohem
Gjuhën e ajrit dalldisur puth
Vrapoj të kap dritë-errësirën
Zëri m'dridhet si fletë trëndafili.

22-Degë psherëtime

Krejt pranë, në puthjen e zbrazur
Gërvishta eshtrat e portretit tënd
Pse erdhe o skelet hije,
përse më prek?
A s'më sheh,
jam lule-hithër
në këtë tokë që djeg...

Në më do sadopak, respektomë!
Mbillmë një lule-dhimbje
Në bark të një tingulli
të më çel, degë psherëtime.

23- Në bark të ëndrrës

Ëndrrat që përkunda
në djep të kohës
janë varur si smerald
në pus të dhimbjes...

Lëkura e ëndrrës,
përpëlitet në gojë të bojës...
Në bark të ëndrrës,
klith shpirti i poetit.

24- ... me qumështin e syrit

Mos e lër ëndrrën të të ikë
Pa i zhveshur lëkurën e fundit.
Nëse, në qelizat e brendshme
Zbulon pikëza fosforeshente
Lyeje bukëzën me qumështin e syrit.

Mos e lër ëndrrën të zhubroset
Nën lëkurën e shpirtit tënd.
Nëse qelizat lundrojnë ujshëm
Ngjyeje shpirtin me qumështin e dhimbjes.

______________________

MENDIMI KRITIK


KULLI OSE SHUMËDIMENSIONI I POEZISËOpen in a new window



(mbi vëllimin poetik në botim "Këpucët e Mjegullës" të Fatime Kullit)

Nga Fatmir Terziu


Poezia ka fuqi. Ajo mund të na qetësojë ne, të na lërë në meditimin tonë, madje të na bëjë shpirtin të pasur. Ajo mund të luajë rolin e një kënge, që të na dhurojë të dyja kundërshtitë e jetës: gëzimin dhe hidhërimin. E njëjtë, gati në të gjitha kulturat, ashtu si dje edhe sot, poezia është gjuha e mendjes dhe e zemrave. Po, poezia është vërtetë një dhuratë nga Zoti. Që nga koha që bota e poetit, u pikëtakua në rrugëtimn e poezisë, historia dhe memorja kanë shënuar domethënien. Një domethënie që vjen në mendjet tona në fakt që nga koha kur ne jemi lindur, kur ninullat poetike na kanë zhbiruar ndjesinë tonë foshnjore, nën tinguj muzikal që vijnë nga buzë dashamirëse, që lexojnë ëndërrën e pikturuar kahera. Ëndërrën që poezia e rigjen tek rrugëtimi i saj. Në këtë rrugëtim ku pikturohet dhe trupëzohet një pjesë e kulturës dhe historisë së Atdheut. Në këtë indigjencë letrare është edhe poezia e Fatime Kullit, si ajo që ka gjetur lexuesin po aq edhe poezia e saj që pret dritën e botimit së shpejti. Prof. Dr. Jup KASTRATI (Mësues i Popullit, Mjeshtër i Madh i punës, Intelektual Ndërkombëtar) e cilëson poezinë e Kullit “një kryevepër në llojin e vet, në lirikën shqiptare”. Gazeta “Ballkan” thotë “Është cilësuar si poete liriko-erotike, por është marrë edhe me letërsi serioze dhe studime hulumtuese. Fatime Kulla është një poeteshë, e cila poezinë dhe krijimtarinë i konsideron gjithçka. Më tepër se jetë”. Kjo e fundit duket edhe në poezitë e fundit të saj. Midis arsyeve të tjera, që përcaktojnë këtë konsideratë është edhe shkaku që kjo poezi identifikohet si një derivat inspirues i një kontigjence njërëzore, që për hir të ekzistencës së virtualitetit qëmton mbi fatin të prek të nevojshmen, e të pasqyrojë të arsyeshmen si një mënyrë dhe pjesë realiteti, të cilin e lexojmë në kundërshtinë e argumentuar të saj:

“Më lerë të vdes, o lule gur,
ku s'më shqitet as aroma...
Unë lëngoj, vdes e ringjallem
Nën hijen e këmbëve Burrë...”

Gjetja e këtij derivati, ku kundërshtia si aspekt i metafizikës kërkon hapësirë dhe vend, gjen figuracionin e pasur të kursejë fjalët e të japë një poezi me fuqi sqarimi, nën një varg ku metafora dhe fjala ngjizen. Një ngjizje që fiton më shumë kuptim teksa vetë poezia në këtë pikë kombinon kuptimin, emocionin, gjuhën dhe imazhin. Ajo mban në këtë pikë madje ritmin e fuqishëm të tingullit me një ndërthurje të ideve anësore. Një poezi e tillë apelon përnjëherësh në shqisat tona për të shpërndarë ndjenjën dhe mendësinë e saj. Ajo shërben si një e tërë, edhe kur kontradiktorja e jetës “vdes e ringjallem”, duket si një e ndarë dhe e shprehur e veçuar. Së pari ne e ndjejmë atë si të thjeshtë dhe më pas kompleksiteti i saj na bën të thellohemi se si ajo punësohet si e tërë në shpërndarjen e ndjenjave dhe mendësive që mbart për tek lexuesi. Duke filluar me këtë poezi, që ngjan si një ankoruese në qindra poezitë e tjera të vëllimit poetik të Kullit, ne në fakt vetëm sa kemi filluar të bëjmë analizën e hipotezave që lidhen e përcillen në këtë kolazh poetik të ndjeshëm. Një kolazh që koncentrohet tek referencat jetike, shënimet ditësore, ndihma historike, filozofia e fjalës, aspekti ambient-rrethues, biografia njërëzore në tërë kompleksin e kundërshtisë, hapësira në tërë dimensionin e saj dhe mjaft informacione që sillen si pjesë e informacioneve anësore.


NGA MESAZHI TEK REFERENCAT JETIKE


Një poezi lirike është një pasqyrë emocionale e një ndodhie ose e nje rrethane, edhe pse ajo në fakt shtjellon dhe përshkruan momente pasioni. Në poezi të tilla si “Si frymë e diellit në perëndim”; “Kërkoj lotin e ëmbël”; “Kur një grua”; “Ndjej dhimbjen e luleve”; “… imazhi yt”; “Fjala e fundit”; “Dashuruar si në përralla”, kjo duket qartë. Duket qartë se mesazhi hyn në venat e jetës dhe nëpërmjet limfave jetike që simpatizohen nga fjala e zgjedhur percjell referencat e jetës si një kompleks dhe jo siç ndodh rrëndom në vargëzime të fjalës si një kronologji jete. Jetikja ose referenca jetike e përditëse kërkon një varg të qetë të pangarkuar dhe domethënës. Në këtë ndërmjetësim fuqia e poetes i ngjizet poezisë të ndërtojë në sinkron mesazhin. Një mesazh që në fakt tekanjozet në mesazh dhe lartësohet në figuracion. Kjo është e prekshme tek poezia “Dashuruar si në përralla”, ku stimuli nis me një metaforë, “flas me ëndërrën e errësirës” tërhiqet në krahasimin “si shoqeza më e mirë e dorës së diellit” dhe rikthehet shumë shpejt në botën e mesazhit të referencës jetike që shprehet me dëshirën e adhurimit dhe me viziven, të pamshmen, natyralen: “që bredhin muzgjeve të kristalta…”. E parë në këtë analizë, poezia e cituar qëmton ndjesinë dhe përhumbet në referencën e magazinuar të jetës që autorja e prudentizon të vetës së parë. Herë të tjera, Kulli është më shumë reflektive, përcjell mesazhin të ushqyer tek referencat jetike të saj, duke u përpjekur të përcjellë sensin dhe eksperiencën dhe për t’a aplikuar atë si të prekshëm për një fushë akoma më të madhe se eksperienca personale e përditësisë. Ndoshta kjo ngaqë në më të shumtën e rasteve poezia e Kullit vjen me pulsin e thellë të përditësisë, ku ndihet fuqishëm cdo kënd-rrahës i jetës së saj. Fakt është se një poezi e tillë si “Tingull zjarr-pritës”, që vjen mes ‘tingullit’ jetik flet natyrshëm:

“lëshoje
tingullin
e ëndrrës shpëtimtare,
në kryqëzim sirenash
të çlirosh ankthin
e zërrit zjarr-pritës.”

Apo poezia “…adoleshente” që në tërë fuqinë e fjalës së saj është një promemorje jete, një referencë e fuqishme e jetikes:

“dëgjoj zërin tim
përmbi rërën e ëndrrës,
buzë frymëzimit
ndjej njëlmësinë
e ringjalljes sime
adoleshente…”

Duke folur për itinerarin e poezisë që endet nga mesazhi tek referencat jetike, vetë referencat analitike të poezisë pikëtakohen në rrjedhën e konkretes, që fiksohet ne situata imagjinare të mbira nga përditësia e stacionuar në mendjen poetike. Riprodhimi i kësaj memorjeje produktive, natyrshëm kërkon një shtrat njohurish dhe detajesh që lidhen e ndërlidhen jo vetëm me rrugën e poezisë, por edhe me depërtimin e saj tek normativat e saj. Normative poetike që në gjuhën e origjinës së saj është një ‘kondensim formash dhe marrëveshjesh për të tejzgjatur kuptimin e fjalëve që përdoren apo të prodhojë eksperienca emocionale ose sensuale”.

FILOZOFIA E FJALËS, ASONANCAT DHE SHUMËDIMENSIONI


Përdorimi i asonancave, aliteracioneve dhe ritmit në poezi është një metodë që poetët e mëdhenj të të gjitha kohërave i kanë vënë në shërbim të poezisë për të t’i dhënë asaj një fytyrë efektive që prodhon muzikalitet. Përdorimi i natyrshëm i këtyre formave sjell edhe normat e tjera që ndërmjetësohen në varg me simbolizmin, ironinë dhe elementë të tjerë të stilistikës për t’i dhënë poezisë dimensione të shumta kuptimore dhe interpretimi. Kjo në fakt është objekt i poezisë së Kullit. Është i tillë pasi poezia e saj e figuron tërësisht një anë dimensionale të tillë. Poezi si “Eja”; “Testamenti i pritjes”; “Dëshirës që lëngon…”; “Nën gjuhë të pasionit…”; “… laj ëndërrën hyjnore”; “Shpirtbardhë…”; “Muzgu dëshmitar…”; “… pres sytë e shuar”; “Veç unë…”; “Në varr të ëndërrës…”; “Do rrëzuar shkëmbi…”; “Këpucët e diellit”; “Ndër gishtërinjtë e gjilpërës”; Kambana e qelqtë”; “Nën ujërat e zjarrit” apo “…puthjet shpëtojnë njeriun…”, sillen si një model që pasojnë asonanca, aliteracione, ritëm dhe prodhojnë muzikalitet, po aq sa edhe sjedhin një rrethnajë këndesh interpretimi shumëdimensional. Përshembull, në gjuhën e Stuart Hall, poezia “…puthjet shpëtojnë njeriun…” parashihet si një kod më vete, ku poezia në fakt është një kod më vete, pasi vjen si një ‘glancë’ (pikëtakim-komunikim i shpejtë) dhe shumëzohet në mendjen tonë si burimndjedhese dhe inspirues. “Eja” është e ngjashme me të, por shtrihet më tej në elementë që sjedhin më shuë dimensione. Kuptimi i “Testamenti i pritjes” mund të lexohet disa herë dhe të mbartet në stacione të ndryshme e kështu me disa dhjetra poezi të tjera të kësaj poeteje që flet më shumë në çdo detaj e në çdo varg të saj. Në këtë këndvështrim analitik që shprehet poezia e Kullit merr përsipër të diamensionojë rrethndodhinë jetike jashtë analizës për moralin, jashtë përsosmërisë morale. Për poezinë e saj është më e rrëndësishme ndjenja se sa këndi i kësaj përsosmërie. Ilinden Spasse në librin monografik “Im Atë, Sterjo” shprehet “thelbi i çështjes nuk qëndron në përsosmërinë morale, por në proçesin e arritjes së saj”. Këtu merr kuptim poezia e Kullit, këtu poezia është poezi. Në fakt këtu është edhe pikasja e kritikës që vargun e Kullit tek “Trëndafili i djersitur” e quan afrim në “një kohë të joshjeve të jashtëzakonshme” (Pepa, 2006:101). Për Pepën, në poezinë e Kullit ‘i bëhet thirje shpirtit të këndojë edhe kur ai e ndjen se duhet kënduar…” (2006:101). Ajo që duhet thënë më qartë është në fakt përtej kësaj thënieje. Poezia e Kullit është shumëdimensionale në prezencën e saj, jo vetëm në aspektin e muzikalitetit që prodhon, por në kompleksin e saj që e bën të gjej vend në pikat e lartësisë poetike. Është ajo që Elliot e quan domosdoshmëria e poezisë, përcaktohet tek ‘multidimensionaliteti’ i shprehjes. Është në fakt ajo që Valter Benjamin e thotë qartë se poezia është një proces kërkimi. Ky proces kërkimi që në gjuhën e poetit të mirënjohur Robert Frost do të thotë “shkrimi i poezisë është zbulimi” i ndjeshmërisë personale për interesa më të gjëra. Kjo është në fakt poezia që lexohet tek Kulli, kjo është poezia e zbuluar në rrugëtimin e saj.

Refleksion

ANIMALS

Refleksion

Fatime Kulli

Sa shumë burra të egër kam hasur në jetë. Por, a me të vërtetë janë të egër ata, apo jam unë ajo, që s'përshtatem me egërsinë e karakterit të tyre?! Shpesh më rëndon mbi supe një shprehje e mençur: "Gabimet e të tjerëve kërkoi tek vetja..." Më kot lodhem, nuk gjej hapësira për të parkuar “fajin” tim... pasi këta burra janë njerëz, janë të egër, të butë dhe të dhunshëm. Ta provosh në kurrizin tënd fyerjen, poshtërimin, diskriminimin gjinor, apo përkëdheljen e tyre është njëlloj si të zbresësh nga ndonjë planet shkretëtire në një tokë me ferra, apo barëra të thatë. Edhe burrat, janë qenie njerëzore, shpesh i ngjajnë bimësive të tokës, sidomos kur qëndrojnë në pozicionin e zvarranikut, gjatë një intimiteti, pothuaj pa shumë dëshirë. Por, kur instinktet mashkullore vlojnë në ethe të sëmura, ata shndërrohen në intimitet të dhunshëm, duke përfituar (ata) një kënaqësi shtazarake. Fjala dhunë të dhunon më shumë se dhuna fizike. Megjithëse, burrat janë njerëz e në këto çaste, a funksionon zemra e burrit, apo e përbindëshit?! Nuk e di nëse këta burra kanë shpirt?! Ndoshta kanë, kjo është e sigurt, por i ndihmon të jenë të dhunshëm; pushteti i fortë patriarkal. Dhe shpirti i tyre dhunon më shumë psikologjikisht, se sa fizikisht, të mbështetur në muret e pushtetit patriarkal dhe këtë, e bëjnë me kënaqësi të pushtetit të tyre. Një ditë, kur një mik që e quaja me të vërtetë mik të mirë, e respektoja shumë, diskutoja me të problemet e ecurisë së letërsisë, gazetarisë, ndoshta edhe shumë probleme konfidenciale, u ndodha para një dhune psikologjike që arriti deri në fyerje banale. Asnjëherë s'jam ndier më e fyer në jetën time, se atë ditë.... Më kujtohet kur ai, në gjendje të dehur dhe të një deliri të pushtetit mashkullor, (të një xhelozie delirante), tregonte për dashnoret e tij që në rininë e hershme dhe madje me krenari, tregonte dhe stilet ushtarake të intimitetit seksual. Mendova me vete, se ky njeri s'është në rregull dhe fillova të mbajë distancë, duke mos i dhanë me konfidencë, qoftë edhe në raporte të punës që isha e detyruar t'i flisja. Por vura re se filloi xhelozia profesionale, edhe pse ishte shumë më i madh se unë në moshë, shprehte egon se mund të më sfidonte me pushtetin mashkullor, pasi kishte fituar besimin e eprorin tim dhe ishte i siguritë, se dy burra mund të ishin me fuqi absolute, përballë një gruaje. Ndjehesha keq... U mundova të mbaj një qëndrim "burrëror", por, pa dashje rashë në grackën e dhunës psikologjike të pushtetit të tyre. Dhuna thashë, përballohet me dhunë.... Dhe ditët në punë për mua, ngjyroseshin me zymtësi e dekurajim profesional. Ndodhesha nën trysninë e dhunës psikologjike të një burri të dhunshëm, që në pamje të parë të dukej një njeri babaxhan. Një njeri që të bënte ta dashuroje për mirësjelljen e tij, kur të gjithë miqve, pa dallim moshe, iu shprehej: "Si ju ka gjyshi ju, shpirti i gjyshit?" Sa gojë ëmbël, për të qenë aq arrogant, aq i pafytyrë, aq i dhunshëm në fjalorin e tij, kur mendonte se i prekeshin interesat e tij. Po për çfarë interesash e kishe fjalën? Ai ishte 71 vjeç dhe kërkonte të ishte i pari, kur nuk ishte nevoja të ishte as ai i parë dhe as e parë unë, veçse, të ishim më seriozë e korrekt në punë, në marrëdhënie me eprorin tonë që më besoi të jem e kujdesshme në punë. Ah, eprori im, një burrë që nuk e di nëse mund ta quaj të tillë, se nuk i ngjan fare të gjithë burrave që kam njohur unë personalisht në punë, kudo që kam punuar, apo kam hasur me tipa e karaktere të ndryshëm burrash, apo dhe i atyre burrave që kanë pozicione të barabarta në këtë lloj pune që punoj unë, nuk kam parë burrë më të butë, tolerant dhe të edukuar si personi në fjalë që është shefi im.
Që të jesh një botues, unë kam pak rezerva për këtë kategori njerëzish, pasi ata kanë forma të sofistikuara dhune në punë, në lidhje me gratë. Gratë dhe vajzat që punojnë me ta, janë gjithnjë nën presion psikologjik të shfrytëzimit seksual prej tyre, por ky burrë më duket i veçantë, në krahasim me këta burra perversë, që shfrytëzojnë çdo gjë që i kanë në dorë. Ndaj ndryshon eprori im burrë, nga burrat e tjerë, pasi di të respektojë një marrëdhënie pune që është respekt, detyrim reciprok për qëllimin e misionin që kemi në profesionin e gazetarit. Por, po i kthehem edhe një herë kolegut tim të moshuar që më lëndoi aq shumë me karakterin e tij, dhe që vuajnë nga virusi; zili-xhelozi, dhe këtë emocion e shfaqin me dhunë verbale, ku shpesh herë marrim një përgjigje të prerë me shkopinj nën rrota: "Të ndëshkoj, sepse aty ku je ti, duhet të jem unë se jam burrë". Dhe ky burrë (kolegu im nëse mund ta quaj), mund të them e bindur, se ka hyrë në stanin e atyre burrave që modifikojnë karakterin burrë, në kurriz të karakterit femëror dhe në bazë të zilisë-xhelozisë për profesionin dhe shfaqin dhunë të dukshme, psikologjike-morale dhe nëse do t'i krijosh pak hapësirë, nuk kanë frikë të përdorin edhe dhunë fizike dhe atë e bëjnë me kënaqësi, për të kënaqur sedrën e tyre prej burri. Për këto lloj karakteresh burrash, mund të përdorë një shprehje popullore: "Po t'i japësh dorën, të marrin krahun" . Dhe për këtë pikë, dua ta "shfajësojë" kolegun burrë, se ndoshta për përjetimin e dhimbjes , shfaqjet e dhunës së fyerjeve, një "faj" të rëndësishëm e kam unë, pasi i kam dhënë shumë konfidenca shoqërore, ndoshta të paqëllimshme, që për të u bënë shpesh qëllim në vetvete. Por tani e kuptoj, se këto lloj marrëdhëniesh, janë të rrezikshme, marrin ngjyrime të errëta karakteriale për njeriun, kolegun burrë-grua. Një element tjetër tek shfaqja e dhunës psikologjike-morale e kolegut tim, është ndërtimi i figurës së egoizmit të shfrenuar, për mbijetesë në profesion.
Por, tashmë gëzoj një autonomi të lirisë individuale dhe profesionale, ndjej neveri për veten time që jap më shumë respekt, më shumë konfidencë, njerëzi, burrave që përfitojnë nga natyra e sinqeriteti i femrës dhe të poshtërojnë me format e tyre "burrërore", duke tentuar të të denigrojnë moralisht, dhe, "fitorja më e madhe individualiste" e tyre, është kënaqësia e shprehjes vulgare: "Ti je një k....", "Ti je egoiste, sa të vij shefi, s'do të punosh më këtu", etj., etj. Bravo, kolegu im! Zilia-xhelozi, të ka errësuar arsyen, logjikën, edukatën, mirësjelljen, të ka helmuar kafetë që kemi pirë bashkë, ka varrosur një herë e mirë, fjalët e mençura, të ëmbla, konsideratat për letërsinë. Dhe, këtë lloj sjellje arrogante, rrugaçërie, në format "moderne" të lirisë të së shprehurit, në një shoqëri të lirë (siç pretendojmë ne se kemi futur njërën këmbë), ka lënë të ngujuar brenda karakterit të tij, atë, të fshehtën e errët të karakterit formues njerëzor, duke zbuluar hapur, (në një ditë të "sigurt") portretin e shëmtuar të një burri të pjekur që i ka rrënjët e veta, shumë më herët në rininë e tij, dhe që unë mund ta quaj; Pacient i sofistikuar i Niçes, i cili vuan nga një sëmundje e pashërueshme; Zili-Xhelozi. Këtë mekanizëm (të vjetër) që zgjodhi kolegu im L. Deda në formën e të shprehurit, është dhunë psikologjike e morale, ku unë, s'mund t'ia mohoj karakterin e tij, dhe, as mund ta edukojë, por e them me vuajtje, se e humba një koleg që mbivlerësonte vetveten, duke nënvlerësuar të tjerët, me format e dhunës psikologjike e morale. Kështu si ky rast, ka me dhjetëra raste ku burrat, të "mbrojtur" nga statusi burrë, , me dhunën e shfaqur prej tyre, kapitullojnë nga ekzistenca e të qenurit burrë-njeri, i edukuar me vlera të larta, si njeri në radhë të parë, e pastaj si gazetar, apo intelektual i kompletuar. Ndoshta, tani ngushëllohem me një shprehje të Zh. Zh. Ruso, i cili thotë: "Fyerjet janë argumenti i atyre që nuk kanë të drejtë".

mars 2008

VUSHTRRIA NDERON ÇAMERINË


VUSHTRRIA NDERON ÇAMERINË

Çamëria!
Një emër që në vete ngërthen: dashuri, krenari, atdhetari, heroizëm, dhembje, tragjedi. Një copë e shkëputur dhunshëm nga shtati ynë i gjymtuar, pa të cilën nuk ka se si të funksionojë normalisht.
Çamëria, një plagë që kullon gjak e që dhëmb shumë.
Pa Kosovë e Çamëri nuk ka as Shqipëri!
Një e vërtetë e pamohueshme. Kosova që deri dje ka hequr shumë e ndjen më së miri fatin e vëllezërve të vet çamë. Dashuria për ta është aq e madhe, është aq e pashuar, saqë është ngritur në ideal jetësor.
Këtë ndjenjë e ka edhe Vushtrria e lashtë e Hasan Prishtinës. Letërnjoftimi më i ri i saj (emërtimet) përmbledh në vete gjithë historinë dhe gjeografinë e Shqipërisë Etnike. Komisioni që unë drejtoi, Komisioni për emërtimin e rrugëve, shesheve dhe institucioneve të Vushtrrisë, e ndjeu si obligim kombëtar që t'i nderojë çamët duke i vënë një rruge të qytetit emrin ÇAMËRIA.
Përveç fatit tragjik ende të pazgjidhur të kësaj treve heroike, vushtrriasit i nxiti për një akt të tillë edhe manifestimi gjithëkombëtar "Takimet e poeteshave shqiptare- Vushtrria 2008", ku vendin e parë e zuri pikërisht poetja çame, znj. Fatime Kulli. Kështu lidhja Kosovë-Çamëri u fuqizua edhe më për të synuar aty ku dhëmb dhëmbi- Bashkimin tonë Kombëtar!
Unë, personalisht dhe në emër të Galicës së Drenicës heroike, shfrytëzoj rastin për ta uruar dhe përgëzuar edhe gazetën "Ndryshe", e cila po bënë punë të mëdha në paraqitjen e vlerave historike e nacionaliste që shpiejnë në realizimin e aspiratave tona shekullore dhe në sendërtimin e amanetit të brezave liridashës, pra në BASHKIMN KOMBËTAR! Kjo gazetë është e të gjithë shqiptarëve, anadj e duam edhe ne në Kosovë, ju lutemi gjeni formë për ta shpërndarë për çdo ditë edhe këtej!
Nderim i veçantë i takon drejtorit të saj, z. Bashkim Nikolla, i cili si atdhetar sypatrembur, i dha hapësirë të mjaftueshme Apelit të poeteshave shqiptare, hartuar e nënshkruar nga Fatime Kulli, (në Kosovë ende nuk e ka publikuar asnjë gazetë) me të cilin u drejtohen organeve më të larta shtetërore të Kosovës e të Shqipërisë që sa më parë ta bëjnë të mundur kthimin e eshtrave të heroinës Shotë Galica në Galicë, ku e pret varri i zbarzët pranë bashkëluftëtarit dhe bashkëshortit, Azem Galica!

Edhe njëherë:
E gëzofsh emrin ÇAMËRI!
Urime gazeta "Ndryshe"!
Të lumtë Bashkim Nikolla!
Të lumtë Fatime Kulli!
Të lumtë Redaksi!
Rroftë Shqipëria e bashkuar me kufijtë e saj real!

Nga Bedri Tahiri


TREGIM nga FATIME KULLI

. . . kanë tagër


Nga FATIME KULLI



Unë, Era dhe Sara, shkuam tek Laura në shtëpi (pasi kishte disa ditë që s'vinte në punë).
Laurën e gjetëm të shtrirë, si një pikturë e deformuar abstrakte. Ajo na uroi mirëseardhjen dhe lëvizi jastëkun për t'u ngritur pakëz në shtrat. Në sytë e saj të kaltër si në ujët e detit, pashë valët e rrëmbyera të trishtimit që donin të shpërthenin në bregun e shpëtimit.
Pyetja dhe habia kacafyteshin në oazin e dyshimit...
Era, mjaft impulsive nuk priti dhe filloi ta pyeste:
- Ç'të ka gjetur që je katandisur kështu? Ti s'ke ankuar kurrë, se vuan nga ndonjë sëmundje. Je bërë si kufomë me eshtra të ngjyer!
Por, Laura si të nxirrte mirësi nga varri, tha:
- Po, ja... pa dashje u rrëzova nga shkallët, falë zotit shpëtova paq.
- Epo, njerëz jemi, edhe mund të rrëzohemi, pastaj, Laura vesh gjithmonë këpucë me taka të larta, - ndërhyri Sara qetësisht. Duke larguar kështu perden e dyshimit nga epiqendra e logjikës.
Sytë e mi përplasen përballë syve të Laurës, për t'i shkëputur vargonjtë e tundimit, që frikshëm fshehin diçka brenda, bukurisë së tyre.
Dhe sytë e saj bëhen më të fuqishëm, përballë nesh. Butësia e tyre filloi të gjejë qetësinë e humbur, duke u zhveshur nga makthi që e kishte mbërthyer atë bukuri magjepse. Befas, nga sytë e saj u derdh një stuhi me lot pafajësie, si për të ftuar të uriturit që dinë të pinë, vetëm dhimbje.
Shfrimi i menjëhershëm i rrëkesë ujore, goditi me shuplakë të fortë, durimin tonë dhe kërkuam me çdo kusht që Laura të na tregojë, ç'i ka ndodhur!
Krejt pa dashur sytë më shkuan në faqen e murit, sipër kokës sime më tërhoqi vëmendjen një fotografi. E vështrova me kureshtje, por Laura për t'i dhënë rëndësi, ndërhyri duke buzëqeshur:
- Kemi dalë me Marianin në plazh, në muajin e mjaltit.
Fotografi më të bukur s'kisha parë. Mariani si artist filmi, ndërsa Laura dukej si një fotomodele. Të dy, i kishte zgjedhur Zoti me dorën e tij.
Por Era (tip nevralgjike) vrapoi si era dhe me zërin e saj mu drejtua mua:
- Eva, lëre atë fotografi në stinën e saj! Dhe u kthye nga e sëmura:
- Kurse, ti Laura, nëse na ke shoqe të mira, na thuaj shqetësimin e trishtimit që na rrëfyen sytë e tu!
Laura mori frymë thellë dhe nxori ca psherëtima, të zhytura thellë në batakun e humnerës së shpirtit. Me duart që i dridheshin nga tensioni i çekuilibruar, filloi të zbërthejë kopsat e pizhameve, si të çmontonte gjithë tmerr, kapakun e ndonjë arkivoli.
Pamja e saj, i goditi si një fshikull, e hodhi vështrimin duke u luhatur me hapin e pasigurtë dhe lëshoi një britmë, sikur të kishte frikë edhe nga vetja.
U pamë sy ndër sy, vështrimi i saj ishte shprehje turpi dhe zemërimi të tërbuar...Vështrimi i saj prej skllaveje ndeshi tek unë vështrimin e një gruaje, e një motre. E kuptova sa shumë e kishte poshtëruar ai burrë, dhe u turpërova për dobësinë e saj.
Oh, ç'tmerr më panë sytë! Gjoksi i saj i vizatuar me maja thike, si të ishte gjoksi i ndonjë kufome të gjetur në rrugë, a ndonjë personazh i përdhunuar, si ndër filma.
Edhe Sara që është një grua e butë, e matur, klithi e egërsuar:
- Si e ke lejuar brutalitetin e atij maskarai, të arrij deri në këtë krim?!
Era e pa përmbajtur nga dëshpërimi vrapoi tek telefoni, duke ulëritur:
- Do të njoftojë policinë! Cili burrë ka të drejtë të na poshtërojë kaq paturpësisht e padrejtësisht, deri në deformimin fizik të gruas?! Përse duhet të heshtim para burrave të dhunshëm? Ndërkohë që ne, i respektojmë dhe investojmë aq shumë nga shpirti ynë, për t'i lumturuar, për t'i dhënë jetës jetë, kurse ata na e shpërblejnë, mizorisht, kështu siç e ka katandisur shoqen tonë...
Laura duke dihatur, i lutej:
- Mos, të lutem... mos! ...
Dhimbja në çaste të tilla, krijon shpërthime tensionesh të pa parashikuara vullkanike. Era e ngrirë si pikë-pyetje para telefonit, bërtiste sikur ne të ishim shumë larg saj:
- Kjo është e tmerrshme, ti duhet ta denoncosh!
Sara e çoroditur mërmëriste nëpër dhëmbë:
- Të gjithëve na ndodh që të bëjmë fjalë në shtëpi. Edhe burri im nxehet ngandonjëherë, por unë bëj sikur s'e dëgjoj dhe kur qetësohet, më thotë:
"Më fal Sara! Sot e teprova, por kam qenë i nervozuar në punë, s'më ka ecur mirë sot" .
- Ti Sara, mjaft na mbushe mendjen! - ia preu Era. - Bën mirë të punësohesh në kopshtin zoologjik, për të zbutur ujqërit!
Nuk mundja ta shihja dot Laurën në atë gjendje shpirtërore e fizike, s'e mendoja se do të zhvillonim një ndeshje kaq të fortë emocionale me shije të hidhur... Ia fërkoja lehtë duart për ta qetësuar, ndërkohë trokiti dera. Huri e ëma e saj me një mjeke. Me shqetësimin e nënës e me lot në sy na përshëndeti, dhe iu drejtua së bijës:
- Sot qenke çelë në fytyrë, se të kanë ardhur shoqet, e mira nënës, fatzeza nënës. Më rëntë pika, ç'më shohin sytë, e bukura e nënës. Dhe lotët e saj vaditnin faqet e zverdhura të Laurës. Mjekja pasi e vizitoi, i tha: Duhet të të shtroj në spital! Plagët kanë filluar të infektohen.
Sytë e dhimbjes së dhunuar të Laurës, u ndeshën me sytë kokëfortë të shoqeve të saj dhe zgjati duart e mishërimit, me shprehjen e gruas së nënshtruar të fatit të saj, për hir të fëmijëve, dhe dashurisë që kish për të shoqin. Lotët e saj dridheshin, sikur vlonin në furrën metalurgjike. Dhe me ton zbutës, nxori një tingull lutës, duke iu përgjëruar:
- Të lutem, bëj ç'të mundesh këtu, sepse po të shtrohem, situata do të përkeqësohet më tej!...Lutjet e Laurës më shkatërronin nervat, sikur, të kishte bërë ndonjë turp a faj të madh.
Pasi u largua mjekja, iu afrova me inatin që gulçonte brenda meje:
- Nuk dua të të rëndoj, as të të lëndoj, por dua që ti të ndjesh rëndësinë ë peshës së fjalës tënde, të drejtës tënde, të personalitetit si grua e fuqishme. Mjaft me sentimentalizma! Cilat janë shkaqet e dhunës së ushtruar, nga bukuroshi yt?!
- Po si të them... Marjani atë ditë ka qenë i pirë tapë. U mundova ta qetësoj për t'i dhënë ekzistencën e normalitetit, jetës... Por gjykimi i tij më krijoi dhimbje të forta që lanë gjurmë të errëta, dhe unë s'kam forcë t'i fshij.
- Po pse je, kaq e pazonja, moj qyqe?! Vetëm të ulësh kurrizin din, dhe të durosh dajakun!
- Jo, Eva! Ju s'e mendoni sa e vuaj unë këtë situatë, por gjithnjë mendoj për dy fëmijët, që mos t'i bëj të vuajnë për shkakun tonë. Por mos harro faktorin tjetër, se ne gratë, s'kemi forcë e pavarësi të plotë para opinionit, prandaj ndjenjën e fajit të tij, unë ia shpërndaj erës...
E ëma, e dëgjoi të bijën, çapëleu sytë dhe u drejtua nga mikeshat e saj:
- Ju jeni shoqet e sime bije, jeni si vajzat e mia, prandaj dua të flas hapur me ju. Marianit i ka hyrë vetja në qejf, e trutë i funksionojnë në këmbë. Që kur ka filluar punë atje lart, e ka tërbuar paraja. Madje, ai moj bijat e mia, bredh gjithkund me sekretaren e tij... e dinë të gjithë... Laura s'e duroi dot t'ia përdhoste dashurinë. Dhe ja, shiheni vetë, si e ka katandisur!. ..
S'doja t'i besoja, ato çka nxori nga goja kjo nënë. Ndodh shpesh herë, që burrat për pasione aventureske bëhen egoistë, pushtet-mbrojtë s të emrit, Burrë.
Një nerv i brendshëm i kujtesës që më ngacmoi një emocion të fuqishëm, që unë, dikur dashurova çmendurisht, dhe urreva njëkohësisht një burrë.
E pushtuar pas një pasioni të ëmbël, që herë më dukej si prurje normale e herë i paarritshëm, u ndodha nën trysninë e syve të natës. Nata më zhveshi krejt paturpësisht, para syve të hënës dhe më ledhatoi mrekullisht me të ftuarin e pasionit...
Pasione butësisht të çmendura, të mrekullueshme, të paharrueshme. ..
Kur sytë e hënës filluan të mbyllen, ftoi agimin për të zbehur pasionet...
Çuditërisht dëgjova një zë të sinqertë, që s'do ta bënte asnjë burrë para egoizmit euforik të pasionit.
Ende më rrëmben oshtima në vesh si një tingull i ëmbël, kur ai më rrëfeu sinqerisht:
"Të falënderoj o engjëll i natës, për çastet magjike që më dhurove, por unë s'jam marrë kurrë me aventura të tilla... Është hera e parë që ndërroj shtratin e besnikërisë bashkëshortore, pasi gruan time e dua shumë. Ajo edhe pak ditë do të lind, prandaj unë...
Nuk do ta harroj kurrë, këtë rrëfim prej shenjtori.
Interesant si janë burrat, sa të çuditshëm, të nevojshëm, aq edhe të ndryshëm nga njëri- tjetri.
Dhe për t'i ruajtur të freskët, të bukur, të ëmbël, sytë e asaj nate, sa herë që troket ndonjë pasion, unë s'e hap kurrë derën.
- Eva! – thërret Era.
- Eja të ikim, se u bë vonë, vijmë përsëri pasnesër! Laura le të qetësohet e pastaj, të vendosë, si të bëhet më mirë. Ne s'ia mbushim dot mendjen. Të isha në vendin e Laurës, Marianin do ta gjykonte drejtësia në mes të sheshit të qytetit.
Kur dolëm përjashta, mbrëmja kishte hedhur mbi supe vellon e muzgut.
Në mes të rrugës, si për ironi të mbrëmjes shohim një kope qensh që lehnin e përlesheshin me njëri-tjetrin.
Sara, më e dhembshura, mori një gur në dorë dhe thërriste: "Kuç, kuç, kuç!"
Ajo vazhdonte të thërriste për t'i shpërndarë, por ata vazhdonin punën e tyre. Midis grumbullit fekste një qen i bardhë, shumë i bukur që mundohej të fshinte turinjtë, me këmbët e tij. Kurse të tjerët, ishin të zinj e pisanjosë, dhe nuk ngopeshin duke sulmuar atë të gjorin...
Era, si gjithmonë e shkathët, tha:
- Ai qeni i bardhë është femër.
E gjora, mundohej të ikte për t'i shpëtuar kafshimeve, por ata s'e lëshonin kollaj.
- Dëgjoni moj gra! – vazhdoi Era – Edhe qentë kanë pasionet e tyre. Edhe këta janë të dhunshëm, edhe këta shtazë janë si meshkujt që kanë tagër të pacenueshëm për epsh-dhunë tek të pambrojturat. ..
Është e pa pranueshme, por e vërtetë. Janë apo s'janë seks mashkull?! Dhe të gjithë kanë shumë ngjashmëri me njëri-tjetrin.
Gatë u larguan nën mjegullën e dobësisë, duke çapitur midis dhimbjes së saj dhe heshtjes së rëndë që kishte pllakosur shpirtin e lënduar...
Sa e çuditshme dhe humane është zemra e një gruaje

PËRSIATJE MBI NJE LIBËR

Përsiatje rreth vëllimit me poezi "Kataraktet e shpirtit" të autorit Bashkim Nikolla.

Nga FATIME KULLI

Duke rrëmuar midis librave, në një raft gjeta një libër me poezi,dhuruar dikujt me autograf nga autori Bashkim Nikolla. E shfletova ngakurioziteti dhe gishtërinjtë e mendjes "ngacmonin" ngeshëm nëpërfletët e librit "Kataraktet e shpirtit". Pasi e lexova, e futa nëçantë dhe në mbrëmje e rilexova me kujdes, ku kërshëria dhe habia mëngërthyen me emocione të ndryshme, të çuditshme. Më mori me veterrjedha e poezive, duke më "amplifikuar" të bëj "aktin" e deshifrimittë aktit krijues nikollian, pasi gjërat e bukura më pëlqejnë.Megjithëse poezia nuk deshifrohet, ajo ndjehet, mandej "shprishëzohet"si fletëzat e buta nëpër qelizat e ndjeshmërisë shpirtërore, siushqimi më i shijshëm për poetët.Në vëllimin me poezi "Kataraktet e shpirti" mblodha si bletëz (nga 25poezitë) njëzet e pesë karaktere të ndryshme poetike të njeriut poet,që më ngjizën për tharmin, gjetjen poetike, të hyj në botën e artit tëpoetit. Dhe aty mbetesh "peng" i botës së pasionit dhe shpirtitpoetik. Dhe që pa dyshim, lexuesi e gjen veten në një cep të jetës nëaktin krijues dhe, që është e vështirë të largohesh, pa "firmosur" si"akt" burimor jehonën që përcjell brenda qenies personale, me aktin epërthithjes emocionale të poetit. Dhe unë mbeta "viktimë" e librit"Kataraktet e shpirtit" te vargjet: "Në shpirtin e tharë/ bëjnë folegjarpërinjtë". Ose te poezia "Lirikë baritore", ku vargjet janëngritur mbi bazamentin e metaforave dhe natyrshëm "dalldisesh" ngagjendja e jetuar poetike."Era loz me lulet,Unë mbledh trëndelinë.Bejka sylarusheÇ'ma këputi synë.***Kur të bjerë nata,Zbrit nga retë, moj hënë.Të hamë djathë nape.Të flemë ndënë tëndë".Në këto vargje, poeti ndërthur spontanisht në formën e kompozimitelementët e gjuhës me veprimin dëshiror, gjatë aktit sublim tëkrijimit poetik. Fjalët e poetit rrjedhin nga buza e shpirtit, tëharmonishme me figura amorfe, që gjallërojnë në objekte jetësore tënatyrës si: nata, hëna, tëndë dhe qartësohen lehtësisht nëudhëdëshirën e poetit: "Të flemë ndënë tëndë".Në disa nga poezitë e autorit Nikolla vallëzon soditja, e çuditshmja eformës muzikale. Mendimi frymor në fuqinë e vet, që me dijen evullnetit tejkalon largësitë, mposht ligësitë që e rrethojnë në jetë.Dhe arrin pa u ndalur në cakun e caktuar. Ky përcaktim është virtyt iavokatit poet, që me tingëllimën e këngës në vargje hulumton tek aiforcën e madhe shpirtërore, natyrën e butë njerëzore, mallin e unshëmpër bukuritë natyrore të trevës së Labërisë, ku lindi dhe u rrit; ku uedukua me zakonet dhe mençurinë e njerëzve me tradita kulturore tëkësaj zone. Dhe mençuria e burrave dhe grave të Labërisë ështëmençuria e poetit, e përcjellë me artin poetik, duke nxjerrë në pahvlerat dhe duke pasqyruar forcën magjike, figurave që zbulon hijshëmnë lëndinën e vargjeve. Dhe vargjet i mbledhim me sqimë, dukeformëzuar buqeta shumëngjyrëshe për t'iu "imponuar" kopshtit kulëvrohen këngët poetike. E këto këngë i këndojmë si ninullë e dhimbjesshpirtërore.P.sh. te poezia "Dil, moj dil…"Dil te kroi, kur vjen dita,Dil se nuk më pritet më! (f. 20), ku pritja (intime) e poetit ka njëforcë të thellë shpirtërore, një mall që e shpon deri në dhembje.Poeti është gjurmues dhe kërkues në gjetjen e figurave letrare që end,edhe pse nuk e arrin dot ta "kapi" në altar të dashurisë sëpërjetshme, ai zhytet në fjalorin e poezisë së traditës dhe po aty, aindërton, gati një kult të vetin poetik. Aty ka gjendje të lakmueshmetë dëshpërimit të brendshëm poetik.Po të hulumtosh në "dheun" e kopshtit të këngës poetike, dëgjon zërine poetit duke gjëmuar e psherëtirë në "murin" e lashtë me: "Zëri ikombit tim". Dhe ky zë është vetë emri i poetit, është një zë qëtingëllon fuqishëm, Bashkim. Ky emër ka një origjinë në lashtësinë ejetës dhe mbiekzistencën e të qënurit shqiptar. Një fjalë e urtëpopullore thotë: "Bashkimi bën fuqinë" ose vargjet e himnit kombëtar"Rreth flamurit të përbashkuar…". Pra, të "përbashkuar" tregon qartëfuqinë e domosdoshmërisë për efektet kohore të bashkimit tëshqiptarëve, për një qëllim madhor, atë kombëtar. Edhe në këtë poezi,autori skicon infrastrukturën poetike me një thirrje të lashtë, qës'mund ta largojmë (ta mohojmë) nga historitë e dhimbshme të kombittonë apo të legjendave të përjetësuara shqiptare."Bashkim, bashkim, bashkim!Thirrja oshëtin legjendëNga toka shqiptare.Fundshekullit të 20-tëTimpani le t'i çahet.***Bashkim, bashkim, bashkim!Një fjalëmal në gjoks të çdo shqiptari.Kosovë … Shqipëri … ÇamëriSi krah shqiponje le të jetë emri im!Dhe unë shpresëndezur luftëtar anonim.Nga dhimbja e shqiptarëve gjëmon globi:Bashkim… bashkim… bashkim".Këtu, (jo) "rastësisht", origjina e emrit të autorit krijon këngën etrimërisë, guximit të atdhedashurisë. Atë që përjetësisht politikatantishqiptare e ndanë bashkimin e "rrokjeve" të dashurisë kombëtare,ku kemi të njëjtat doke, zakone e gjuhë. Dhe gjuha shqipe kakështjellën (trinom): Kosovë, Shqipëri, Çamëri. Këtë gjë pasqyron edheavokati poet, që "rastësisht" e ka emrin Bashkim, si kolona zanore ekëngës ofshëtimë: "Bashkim, bashkim, bashkim, /Një fjalëmal në gjokstë çdo shqiptari".Përsiatjet e Bashkimit poet janë të njëllojta me përçapjet erilindasve dhe kolosëve të letërsisë sonë, si Naimi, Mjeda, Çajupi,Viçenc Prenushi, Noli, F. Konica, B. Xhaferri etj. Por me një ndryshimnë revolucionin artistik letrar të këtyre gjigantëve të letërsisëshqipe, sepse poeti Nikolla me "Zëri i kombit tim", gjëmon nëshekullin e ri (2004) dhe arti poetik i autorit është guxim qytetar ekontribut kombëtar. Zëri i poetit të shekullit të fundit, që këndonfuqishëm me dhimbjen morale të kombit shqiptar, është një dritëjeshile që duhet parë nga politikat e reja progresiste në Europë ebotë, për të vënë në vend dinjitetin e identitetit të kombit shqiptarqë flasin një gjuhë. Dhe këtë poeti e bën me një kulturë poetike, dukeshpresuar se zëri i tij është "luftëtar anonim".Dhe ne si lexues e kemi të qartë, se shumë shkrimtarë e poetë, kudonëpër botë kanë bërë përmbysje sistemesh, qeverisjesh me aktin ekrijimeve artistike. Këtu kujtoj një mendim të Volterit që thoshte:"Zëri njerëzor ishte baza dhe kushti i ekzistencës së letërsisë. Dhezëri i letërsisë është kushti i ekuilibrit të njeriut me idetë e mëdhakombëtare". Gjithashtu, kujtoj edhe një mendim tjetër interesant tëGëtes: "Poeti, - thotë ai, - duhet ta dojë atdheun edhe si njeri, edhesi qytetar, po në poezi, atdheu është prodhimtaria e tij me forcën efjalës, me fisnikëri e dashuri". Dhe mendimi i Volterit e i Gëtes vlene dhe për poetin Bashkim Nikolla.

FTESA - L'INVITO, di Fatime Kulli

Il velo dei matrimoni combinatiIn occasione del 25 novembre, "Giornata internazionale per l'eliminazione della violenza contro le donne" pubblichiamo un ampio stralcio del racconto della scrittrice albanese Fatime Kulli, scusandoci se non possiamo pubblicarlo interamente. Cliccate sulla bandierina albanese per il testo completo in lingua originale. La traduzione italiana è del figlio di Fatime, Horald Kulli, rivisto dalla nostra collaboratrice Mimoza Sali.

L’INVITO

Tenevo in mano l’invito per andare al matrimonio della figlia dei Llukaj e mi facevo in quattro per trovare l’abito adatto. L’abitudine vuole che l’invitata d’onore sia vestita di lusso. … I tavoli degli invitati erano apparecchiati con finezza nel cortile della casa, dove si spargeva il buon odore delle rose. Ci sedemmo davanti alla coppia, che sembrava raggiante. L’orchestra suonava ..gli invitati ballavano e anche la sposa e lo sposo, felicissimi.. I miei occhi erano fissati sulla coppia, e come un fulmine vennero toccati i miei ricordi…Il ballo finì e gli invitati si misero a brindare e ad augurare.I miei occhi a volte invidiosi e a volte curiosi indagavano la coppia che sembrava il simbolo dell’amore. In un flash davanti agli occhi turbati mi sbattei nella roccia dei ricordi!!…Saranno davvero felici come sembrano?! .. Punge come un chiodo il mio stupore che la coppia sia fidanzata con la combinazione, appena che la ragazza finì il liceo. Come sono ipocriti. Fanno finta di amarsi da una vita. Dicono che il genero sia ricchissimo e sulla base di quell’interesse il signor Lluka gli diede la figlia per sposa. Dio, come sono fatti i padri…Ti mettono la veste del matrimonio facendoti credere che l’amore paterno è immenso, ed è per farti felice, anche se quella “felicità” ti avvelena fino alle cellule. Mi sentii svenire e caddi sul grembo della zia della sposa. - Presto, un bicchiere d’acqua – gridò la zia. … - Ora sto bene. Mi è passato tutto, ma è lo spirito che è a brandelli. Questa sera sono di troppo…… Ricordi seppelliti ma non marciti. Avevo appena compiuti i 16 anni quando mio padre torna felicissimo a casa, e con l’orgoglio del genitore, disse alla mamma:- Ho dato la parola, moglie che sia per bene. La mamma rimase colpita.: Che cosa dici? …Ma la ragazza ha la scuola, lei è ancora….continuava la mamma.Entrai innervosita, tolsi la maschera della paura e feci uscire la spada del mio diritto e urlai con tutta la forza dello spirito:- Non voglio fidanzarmi! Voglio seguire i studi, ho i miei sogni…Era la prima volta, che parlavo con quel tono a mio padre…Il sangue mi scorreva per le vene e cominciava a bollire come in una grande pentola d’odio. Conoscevo bene mio padre, la sua parola era un ordine e la mamma era molto debole per contrapporla. Cominciai a piangere. Con le dita cucii la bocca perché non si sentisse il fiato in quell’aria che ti soffocava. Invece papà continuava contento:- Domani vengono i genitori. Ti sposerai fra due mesi, perché il genero è figlio unico.O Dio! che cosa ti ho fatto! Salvami da questa “zuppa pasticciata” che ha cucinato mio padre! Mentre lui continuava a inorgoglirsi per il merito di ciò che aveva fatto, io lottavo con il silenzio che mi soffocava con la sua debolezza. Manco un mese e io ero la sposa di un uomo che non avevo mai visto in faccia, sentivo la voce e persino non sapevo il suo nome. La povera mamma asciugava le mie lacrime con le sue lacrime.- Così è scritto, figlia mia – diceva la mamma per calmarmi. .. Anche io così sposai tuo padre e ora ho la casa piena.- Allora era un’altra cosa, ma oggi le cose devono cambiare, mamma. Per me imbruniva e diventava alba con i sogni violati, i desideri spezzati, invece le notti portavano una bufera nel mio cuore finchè il cuscino non si asciugava mai. Cominciai ad ammalarmi. Pregavo Dio di prendermi nelle sue braccia e di portarmi lontano da questo schifoso mondo.All’improvviso sento una voce conosciuta che mi sveglia dal sogno lottatore delle ingiustizie e delle giustizie più che umane.Era mio marito. - Alzati, andiamo a ballare!, mi dice- No, non ho voglia, ho mal di stomaco. Vorrei un caffè.Il caffè me lo portò il padrone di casa. Perché odiai tanto quella persona?!- Prego signora, spero che il caffè le faccia bene e possa venire a festeggiare con gli altri invitati.….La musica riprese di nuovo e la coppia non tardò ad alzarsi per ballare. Ah, quel velo bianco… Mi coprii con il velo delle emozioni. Meglio non fossi venuta qui. Dannato velo!….Quando mi portarono il velo nella valigia non lo aprii. Preparavo piani diabolici per salvarmi da questo velo bianco. ….Il velo dei matrimoni combinati, anche oggi ballano e si scontrano, cuori innocenti dai quali fanno uscire la vita con la forza degli interventi degli altri, ma questa lingua deve essere tagliata con le forbici, una volta per tutte. Mi sveglio dai ricordi amari… e vedo il turbamento di mio marito.- Che cosa hai stasera tu?! Sei strana. Hai versato il caffè sul vestito. Sputava così la sua rabbia.Ah sì, si è versato davvero…e il vestito cominciò a parlare con il rancore che aveva ormai toccato il fondo.Che si versino tutti i maledetti caffè dei fidanzamenti combinati!