Poezi shqip-anglisht

FATIME KULLI
Poezi nga libri "Trëndafil i djersitur"

1-Jam, s'jam

Jam trokitja, e prekjes së vdekur,
Ajri i qiellit të zbathur.
Jam lule pa pleh
Që çel në erë të kuqe,
Kërcejtë i vadit hija,
Venat e petaleve
I shkund stuhia,

Jam, s'jam
lule pikë-çuditëse
shkurre-pikëpyetje.

2-Në gjurmë të ikjes

Dashuri e flakur,
Lidhur ndër gishta
Të epshit mizor,
Lartësuar në qiell

(epsh-gjoksor),

ku ndalet fryma
në gjuhë të errësirës...

Dashuri e plakur:
Kurrë s't'i vola
të korrat e drithërimave
në gojë të trëndafilit
të djersitur.

Ankthi
i hijes së brendshme
ulërin rëndë
në gjurmë të ikjes...

3-Jam grua tekanjoze

Humba në valët
e bebëzave të kaltra...
tingujt më llastojnë,
tërbojnë...
Etja mbytet
kështjellën e lëngëzuar...
Puthje të krisura
hapin kufijtë
aromë epshorë...
...tretem midis afshit të ndezur.

Jam grua tekanjoze;
më pëlqen gjunjëzimi
mishtor varur ...
kokulur.

4-Dhimbje e ëmbël

Gjurmët e natës
Ledhatojnë dhimbjen time
të ëmbël.

Duart e buzëve
lajnë kurrizin e natës mike
që rrëshqet si fëmijë
i pambrojtur
në kraharorin
që gëlon...

Falem
para buzëve të egra
dritë-hije të natës.
Dhimbja e ëmbël
më përpin...

5-Nën hijen e zjarrit

E lidha muzgun
nën hijen e zjarrit
që dridhej te kokrra
e manaferrës...

Shpatullat e zjarrit
zhveshën siluetën
e puthjes dritë-verdhë.
Manaferra mbyturazi
më kafshon
egërsisht gjuhë-kuqe.

Pres të shkrumbohem
në gishtërinj purpuror
të flakës së fikur...

6-Ethëzim njerëzor

Epshi
valëtrazuar
më gurgullon i dalldisur
në kopshtin e kroit
lule-bletë.

Zhytet e mbytet
në pus të klithmës
frutore...

Forma shpërbëhet...
shtëpiza mishtore
përmbytet në prurje
të bardha...

Penisi çarmatos burrërinë
në shfryrjen e ethëzimit
njerëzor.

7-Mish + Mish

Çarçafët
nxorën dhëmbëzat
Të kafshojnë
bardhësinë.

Prenë thonjtë,
çorën hekurosjen
filloi lajthitja...

Mish + mish
shtrati lundron
heshturazi në pafajësinë
e avujve të ngrohtë.

8-Si fëmijë i pangopur

Ty s'të pëlqejnë
Fjalët.
Si bebe thith
papushim
majën e gjoksit.
Unë shpupuris
flokët e epshit
si fëmijë i pangopur...

9-Më pështyj

Më puth,
më puth fort!
Kam etje ndezjeje
s'duroj dot...

Më puth...!
Nëse s'mundesh,
më pështyj...!

Fatime Kulli

1-I'm, I Am Not

I'm the knock
of the dead touch,
the naked sky's air.
I'm the flower without fertilizer

Blooming in red wind.
Leafstalks are watered by
the shadow,
petals' veins
are jerked by the storm,

I'm, I am not
flower- exclamation mark
shrub- question mark

2-In Departure's Trace

Forsaken love,
tied in fingers of
cruel lust,
heightened
in the sky
(breasts' lust)

where breath stops
in darkness' tongue…
Aged love;
I never harvested
the trembling fruits
in the mouth of sweat
rose

The anxiety
of the internal shadow
roars heavily
in departure's trace…

3-I'm a Spoiled Woman

I'm lost
in the waves of bluish
irises…

Fingers' sounds
spoil and
drive me crazy…

Thirst
drowns
in the liquid castle…
Cracked kisses
open borders
lustful flavor…

… I dissolve
amidst burning fervor
I am a spoiled woman:
I like fleshy kneeling
falling

… down headed

4-Sweet Pain

Night's traces
Caress my sweet
pain.

Lips' hands
wash the back
of the friendly night
slipping as undefended
kid
in the gulfing chest...

I pray
before the wild lips
light-shadows
of the night

The sweet pain
swallows me…

5-Human Fever

Wave-rough
lust
gurgles madly
in the garden of the daisy
stream

Plunges and drowns

into the well
of the fruity cry…
Form disintegrates…
fleshy lodge
is flooded
by white inflows…

Penis disarms
braveness
in the deflation of human
fever

6-Spit on Me

Kiss me,
Kiss me strongly!
I'm thirsty- burning
I cannot help it…

Kiss me…!
If you can't
Spit on me…!

7-We Drown…

Lips
on lips
In a glass…

We get drowned
With a sip.

8-I'm Afraid

I'm afraid
Sunset's power
Will throw me
Into the darkness' claws
As an unborn creature

I'm afraid
The poison of sweet lips
Will stab the light corners
Of the darkness,
As the death dreams
Before the killing kiss
Is born.

I'm afraid,
Virgin eyes
Of the noblest man
In the world,
They'll mourn
The infertile land
With the pain of
Empty space…

I'm afraid,
Vanity's body
Cuts my voice,

As being dry wood
(in fruit land)
Without hearing my song,
Never having sung.

- I'm the meadow, tomorrow's
anxiety

Fire flower flavor
Where sow and harvest
Hidden fruits
Of the crazy love
Blooming in my sadness.

(Perktheu, Genc Mlloja)
(korrektoi, Gjek Marinaj)

24 poezi lirike

FATIME KULLI

KAMBANA E QELQTË

_________________


1- ... si qiriri

Më mungon zëri
I muzës virgjëresh
Që shkrihet nëpër ëndërr
Si qiriri.

2- Lule nën gur

Lulet e erës nën gurët e shpirtit
Si valë të butëza më përkëdhelin damarët
Përmbytem në detin e ëndërrt
Rizgjim i diellit të vonuar
Shkëlqim i heshtjes së vdekur.
Ëndrra çel hormone të reja...

3-Tingull zjarr-pritës...

Lëshoje tingullin
E ëndrrës shpëtimtare,
Në kryqëzim sirenash
Të çlirosh ankthin
E zërit zjarr-pritës.

4-...adoleshente

Dëgjoj zërin tim
përmbi rërën e ëndrrës,
buzë frymëzimit
ndjej njelmësinë
e ringjalljes sime
adoleshente...

5-Eja!

O dem xanxar
A ke zëvendësuar
Ministrin e Kulturës në sallë?
Lëri miset në sfilatë!...
Eja, po të pret
Një poete e çmendur...

6-Testamenti i pritjes...

Re të zeza në hapësirë
puthin valët e trishtuara
të detit.
Ëndrra, buzë-bregut, këputur
Nënshkruan testamentin
e pritjes...

7- Dëshirës që lëngon...

O qenie e fshehur
Brenda dëshirës që lëngon...
Më jep pak jetë tingullore
Nga shpirti yt i butë,
i butë burrëror...

8-Nën gjuhë të pasionit...

Shkëmbi u lëkund
Nën gjuhë të pasionit...
Shtrëngata u fsheh
Nga frikë e saj.

9-Do të laj ëndrrën hyjnore

Më prit natë e bardhë
Po vij në duart e tua
më prangos pa mëshirë!
Ndjehem e shqetësuar
Do të laj ëndrrën hyjnore
Me duart e engjëllit të paprekur.

10- ëndërr çalë....

Rilexoj SMS e tua
Mendim i bardhë
Ndjehem e mbrojtur nën çati
të hënës së vrarë
shkel mbi emrin
e shkruar në rërë...
padrejtësisht, ujët e detit fshinë
gjurmët, ëndërr çalë....

11-Muzgu dëshmitar...

Më the:
Mos ma shkruaj në rërë
Emrin tim, se ma merr deti...
Por unë
pyes muzgun dëshmitar,
emrin tënd
do ta balsamos
në rërën e shpirtit tim

12- ...pres sytë e shuar

Kam uri
për flladin burrëror
brenda frymës së lterit...
Pres perëndimin
e syve të shuar....

13- Veç unë...

Do të doja të të lëndoja
Që të trishtohem shumë
Të të kërkoj në qiell të pambarim
Të vdekur të më puthje
Brenda teje të jetoja veç unë...

14-- Në varr të ëndrrës...

Shpirti im ka pësuar
vdekje klinike.
Zëri gjëmimtar
i zemrës mëkatare
në varr të ëndrrës
ka heshtur, i gjallë.

15- Do rrëzuar shkëmbi...

U mbyta me të puthura
platonike,
lëkurë tharë
u bëra shkëmb
pa ajër, pa dritë,
pa frymë, pa jetë.
Do rrëzuar shkëmbi...

16- Këpucët e diellit

Hëna e shqeu
lëkurën e yjeve.
Unë i grisa
këpucët e diellit.

17- Ndër gishtërinjtë e gjilpërës

Engjëll shkatërrimtar
i shpirtit tim.
Dua të tretem nën rigat
e shiut dhe të ndjej drithërimat
e frymëmarrjes tënde,
Si lule e pafishkur nën gur...

Dua të jem gjilpërë
në dritëzën e fundit të pusit
të të shoh kur dridhesh
ndër gishtërinjtë e gjilpërës,
për të shpikur ëndrrën.

18- Kambana e qelqtë

Flladi yt ndonjëherë si errësira
Brenda të fuqishmes stuhi
Të pashterur nga gjoksi yt
Në krahëzën e muzgut
Që valëviten nën shkëmbinjtë e valëve,
Të skeleteve të puthjeve mizore
Si drurët e ngrëna nga mizat e dheut,
Unë puth flladin e egër
Në dorën e kambanës së qelqtë

19- Nën ujërat e zjarrit

Ëndrra është luftë zjarresh...
Unë freskohem
nën ujërat e zjarrit.

20- ...puthjet shpëtojnë njeriun...

Dëgjova heshtjen time të nanuriste mbi flokët e hijes
Gjarpërinjtë më qeshnin gazin, e mbytur tej mallit
Mora lapsin t'i bëj magji me vargje,
kur hëna hapi barkun më dhuroj një ylber
puthe - më tha, të zhduken hijen, puthe të shpëtosh
vetëm puthjet shpëtojnë njeriun...

21-Nën lëkurë të ajrit...

Në gjinjtë e muzgut përpëlitem
Flokët e hënës më varen mbi sup,
mrekullisht derdhen sytë e errësirës,
si ujërat e bardha në barkun e nënës.

Në prehër të muzgut zgjohem
Me trëndafilin e egër në buzë
Pabesisht më shpojnë kërcejtë
e gazplotit,
nën lëkurë të ajrit digjem si shpuzë.

Në këmbë të muzgut gjunjëzohem
Gjuhën e ajrit dalldisur puth
Vrapoj të kap dritë-errësirën
Zëri m'dridhet si fletë trëndafili.

22-Degë psherëtime

Krejt pranë, në puthjen e zbrazur
Gërvishta eshtrat e portretit tënd
Pse erdhe o skelet hije,
përse më prek?
A s'më sheh,
jam lule-hithër
në këtë tokë që djeg...

Në më do sadopak, respektomë!
Mbillmë një lule-dhimbje
Në bark të një tingulli
të më çel, degë psherëtime.

23- Në bark të ëndrrës

Ëndrrat që përkunda
në djep të kohës
janë varur si smerald
në pus të dhimbjes...

Lëkura e ëndrrës,
përpëlitet në gojë të bojës...
Në bark të ëndrrës,
klith shpirti i poetit.

24- ... me qumështin e syrit

Mos e lër ëndrrën të të ikë
Pa i zhveshur lëkurën e fundit.
Nëse, në qelizat e brendshme
Zbulon pikëza fosforeshente
Lyeje bukëzën me qumështin e syrit.

Mos e lër ëndrrën të zhubroset
Nën lëkurën e shpirtit tënd.
Nëse qelizat lundrojnë ujshëm
Ngjyeje shpirtin me qumështin e dhimbjes.

______________________

MENDIMI KRITIK

KULLI OSE SHUMËDIMENSIONI I POEZISË

(mbi vëllimin poetik në botim "Këpucët e Mjegullës" të Fatime Kullit)

Nga Fatmir Terziu


Poezia ka fuqi. Ajo mund të na qetësojë ne, të na lërë në meditimin tonë, madje të na bëjë shpirtin të pasur. Ajo mund të luajë rolin e një kënge, që të na dhurojë të dyja kundërshtitë e jetës: gëzimin dhe hidhërimin. E njëjtë, gati në të gjitha kulturat, ashtu si dje edhe sot, poezia është gjuha e mendjes dhe e zemrave. Po, poezia është vërtetë një dhuratë nga Zoti. Që nga koha që bota e poetit, u pikëtakua në rrugëtimn e poezisë, historia dhe memorja kanë shënuar domethënien. Një domethënie që vjen në mendjet tona në fakt që nga koha kur ne jemi lindur, kur ninullat poetike na kanë zhbiruar ndjesinë tonë foshnjore, nën tinguj muzikal që vijnë nga buzë dashamirëse, që lexojnë ëndërrën e pikturuar kahera. Ëndërrën që poezia e rigjen tek rrugëtimi i saj. Në këtë rrugëtim ku pikturohet dhe trupëzohet një pjesë e kulturës dhe historisë së Atdheut. Në këtë indigjencë letrare është edhe poezia e Fatime Kullit, si ajo që ka gjetur lexuesin po aq edhe poezia e saj që pret dritën e botimit së shpejti. Prof. Dr. Jup KASTRATI (Mësues i Popullit, Mjeshtër i Madh i punës, Intelektual Ndërkombëtar) e cilëson poezinë e Kullit “një kryevepër në llojin e vet, në lirikën shqiptare”. Gazeta “Ballkan” thotë “Është cilësuar si poete liriko-erotike, por është marrë edhe me letërsi serioze dhe studime hulumtuese. Fatime Kulla është një poeteshë, e cila poezinë dhe krijimtarinë i konsideron gjithçka. Më tepër se jetë”. Kjo e fundit duket edhe në poezitë e fundit të saj. Midis arsyeve të tjera, që përcaktojnë këtë konsideratë është edhe shkaku që kjo poezi identifikohet si një derivat inspirues i një kontigjence njërëzore, që për hir të ekzistencës së virtualitetit qëmton mbi fatin të prek të nevojshmen, e të pasqyrojë të arsyeshmen si një mënyrë dhe pjesë realiteti, të cilin e lexojmë në kundërshtinë e argumentuar të saj:

“Më lerë të vdes, o lule gur,
ku s'më shqitet as aroma...
Unë lëngoj, vdes e ringjallem
Nën hijen e këmbëve Burrë...”

Gjetja e këtij derivati, ku kundërshtia si aspekt i metafizikës kërkon hapësirë dhe vend, gjen figuracionin e pasur të kursejë fjalët e të japë një poezi me fuqi sqarimi, nën një varg ku metafora dhe fjala ngjizen. Një ngjizje që fiton më shumë kuptim teksa vetë poezia në këtë pikë kombinon kuptimin, emocionin, gjuhën dhe imazhin. Ajo mban në këtë pikë madje ritmin e fuqishëm të tingullit me një ndërthurje të ideve anësore. Një poezi e tillë apelon përnjëherësh në shqisat tona për të shpërndarë ndjenjën dhe mendësinë e saj. Ajo shërben si një e tërë, edhe kur kontradiktorja e jetës “vdes e ringjallem”, duket si një e ndarë dhe e shprehur e veçuar. Së pari ne e ndjejmë atë si të thjeshtë dhe më pas kompleksiteti i saj na bën të thellohemi se si ajo punësohet si e tërë në shpërndarjen e ndjenjave dhe mendësive që mbart për tek lexuesi. Duke filluar me këtë poezi, që ngjan si një ankoruese në qindra poezitë e tjera të vëllimit poetik të Kullit, ne në fakt vetëm sa kemi filluar të bëjmë analizën e hipotezave që lidhen e përcillen në këtë kolazh poetik të ndjeshëm. Një kolazh që koncentrohet tek referencat jetike, shënimet ditësore, ndihma historike, filozofia e fjalës, aspekti ambient-rrethues, biografia njërëzore në tërë kompleksin e kundërshtisë, hapësira në tërë dimensionin e saj dhe mjaft informacione që sillen si pjesë e informacioneve anësore.


NGA MESAZHI TEK REFERENCAT JETIKE


Një poezi lirike është një pasqyrë emocionale e një ndodhie ose e nje rrethane, edhe pse ajo në fakt shtjellon dhe përshkruan momente pasioni. Në poezi të tilla si “Si frymë e diellit në perëndim”; “Kërkoj lotin e ëmbël”; “Kur një grua”; “Ndjej dhimbjen e luleve”; “… imazhi yt”; “Fjala e fundit”; “Dashuruar si në përralla”, kjo duket qartë. Duket qartë se mesazhi hyn në venat e jetës dhe nëpërmjet limfave jetike që simpatizohen nga fjala e zgjedhur percjell referencat e jetës si një kompleks dhe jo siç ndodh rrëndom në vargëzime të fjalës si një kronologji jete. Jetikja ose referenca jetike e përditëse kërkon një varg të qetë të pangarkuar dhe domethënës. Në këtë ndërmjetësim fuqia e poetes i ngjizet poezisë të ndërtojë në sinkron mesazhin. Një mesazh që në fakt tekanjozet në mesazh dhe lartësohet në figuracion. Kjo është e prekshme tek poezia “Dashuruar si në përralla”, ku stimuli nis me një metaforë, “flas me ëndërrën e errësirës” tërhiqet në krahasimin “si shoqeza më e mirë e dorës së diellit” dhe rikthehet shumë shpejt në botën e mesazhit të referencës jetike që shprehet me dëshirën e adhurimit dhe me viziven, të pamshmen, natyralen: “që bredhin muzgjeve të kristalta…”. E parë në këtë analizë, poezia e cituar qëmton ndjesinë dhe përhumbet në referencën e magazinuar të jetës që autorja e prudentizon të vetës së parë. Herë të tjera, Kulli është më shumë reflektive, përcjell mesazhin të ushqyer tek referencat jetike të saj, duke u përpjekur të përcjellë sensin dhe eksperiencën dhe për t’a aplikuar atë si të prekshëm për një fushë akoma më të madhe se eksperienca personale e përditësisë. Ndoshta kjo ngaqë në më të shumtën e rasteve poezia e Kullit vjen me pulsin e thellë të përditësisë, ku ndihet fuqishëm cdo kënd-rrahës i jetës së saj. Fakt është se një poezi e tillë si “Tingull zjarr-pritës”, që vjen mes ‘tingullit’ jetik flet natyrshëm:

“lëshoje
tingullin
e ëndrrës shpëtimtare,
në kryqëzim sirenash
të çlirosh ankthin
e zërrit zjarr-pritës.”

Apo poezia “…adoleshente” që në tërë fuqinë e fjalës së saj është një promemorje jete, një referencë e fuqishme e jetikes:

“dëgjoj zërin tim
përmbi rërën e ëndrrës,
buzë frymëzimit
ndjej njëlmësinë
e ringjalljes sime
adoleshente…”

Duke folur për itinerarin e poezisë që endet nga mesazhi tek referencat jetike, vetë referencat analitike të poezisë pikëtakohen në rrjedhën e konkretes, që fiksohet ne situata imagjinare të mbira nga përditësia e stacionuar në mendjen poetike. Riprodhimi i kësaj memorjeje produktive, natyrshëm kërkon një shtrat njohurish dhe detajesh që lidhen e ndërlidhen jo vetëm me rrugën e poezisë, por edhe me depërtimin e saj tek normativat e saj. Normative poetike që në gjuhën e origjinës së saj është një ‘kondensim formash dhe marrëveshjesh për të tejzgjatur kuptimin e fjalëve që përdoren apo të prodhojë eksperienca emocionale ose sensuale”.

FILOZOFIA E FJALËS, ASONANCAT DHE SHUMËDIMENSIONI


Përdorimi i asonancave, aliteracioneve dhe ritmit në poezi është një metodë që poetët e mëdhenj të të gjitha kohërave i kanë vënë në shërbim të poezisë për të t’i dhënë asaj një fytyrë efektive që prodhon muzikalitet. Përdorimi i natyrshëm i këtyre formave sjell edhe normat e tjera që ndërmjetësohen në varg me simbolizmin, ironinë dhe elementë të tjerë të stilistikës për t’i dhënë poezisë dimensione të shumta kuptimore dhe interpretimi. Kjo në fakt është objekt i poezisë së Kullit. Është i tillë pasi poezia e saj e figuron tërësisht një anë dimensionale të tillë. Poezi si “Eja”; “Testamenti i pritjes”; “Dëshirës që lëngon…”; “Nën gjuhë të pasionit…”; “… laj ëndërrën hyjnore”; “Shpirtbardhë…”; “Muzgu dëshmitar…”; “… pres sytë e shuar”; “Veç unë…”; “Në varr të ëndërrës…”; “Do rrëzuar shkëmbi…”; “Këpucët e diellit”; “Ndër gishtërinjtë e gjilpërës”; Kambana e qelqtë”; “Nën ujërat e zjarrit” apo “…puthjet shpëtojnë njeriun…”, sillen si një model që pasojnë asonanca, aliteracione, ritëm dhe prodhojnë muzikalitet, po aq sa edhe sjedhin një rrethnajë këndesh interpretimi shumëdimensional. Përshembull, në gjuhën e Stuart Hall, poezia “…puthjet shpëtojnë njeriun…” parashihet si një kod më vete, ku poezia në fakt është një kod më vete, pasi vjen si një ‘glancë’ (pikëtakim-komunikim i shpejtë) dhe shumëzohet në mendjen tonë si burimndjedhese dhe inspirues. “Eja” është e ngjashme me të, por shtrihet më tej në elementë që sjedhin më shuë dimensione. Kuptimi i “Testamenti i pritjes” mund të lexohet disa herë dhe të mbartet në stacione të ndryshme e kështu me disa dhjetra poezi të tjera të kësaj poeteje që flet më shumë në çdo detaj e në çdo varg të saj. Në këtë këndvështrim analitik që shprehet poezia e Kullit merr përsipër të diamensionojë rrethndodhinë jetike jashtë analizës për moralin, jashtë përsosmërisë morale. Për poezinë e saj është më e rrëndësishme ndjenja se sa këndi i kësaj përsosmërie. Ilinden Spasse në librin monografik “Im Atë, Sterjo” shprehet “thelbi i çështjes nuk qëndron në përsosmërinë morale, por në proçesin e arritjes së saj”. Këtu merr kuptim poezia e Kullit, këtu poezia është poezi. Në fakt këtu është edhe pikasja e kritikës që vargun e Kullit tek “Trëndafili i djersitur” e quan afrim në “një kohë të joshjeve të jashtëzakonshme” (Pepa, 2006:101). Për Pepën, në poezinë e Kullit ‘i bëhet thirje shpirtit të këndojë edhe kur ai e ndjen se duhet kënduar…” (2006:101). Ajo që duhet thënë më qartë është në fakt përtej kësaj thënieje. Poezia e Kullit është shumëdimensionale në prezencën e saj, jo vetëm në aspektin e muzikalitetit që prodhon, por në kompleksin e saj që e bën të gjej vend në pikat e lartësisë poetike. Është ajo që Elliot e quan domosdoshmëria e poezisë, përcaktohet tek ‘multidimensionaliteti’ i shprehjes. Është në fakt ajo që Valter Benjamin e thotë qartë se poezia është një proces kërkimi. Ky proces kërkimi që në gjuhën e poetit të mirënjohur Robert Frost do të thotë “shkrimi i poezisë është zbulimi” i ndjeshmërisë personale për interesa më të gjëra. Kjo është në fakt poezia që lexohet tek Kulli, kjo është poezia e zbuluar në rrugëtimin e saj.